Anne ve babaların antibiyotik algıları ölçeği’nin Türkçeye uyarlanması

Abstract

Akılcı olmayan antibiyotik kullanımı, antibiyotik direncine, artmış yan etkilere, ekonomik yüke yol açan ve dünya genelinde yaygınlaşan önemli bir halk sağlığı sorunudur. Anne ve babaların antibiyotik algıları, çocukların antibiyotik kullanımında kritik önem taşımakta olup Türkiye’de bu algıyı ölçmeye yönelik geçerli ve güvenilir bir araç bulunmamaktadır. Bu araştırmanın amacı Anne ve Babaların Antibiyotik Algıları (ABANA) Ölçeği’nin Türkçeye uyarlanması ve Denizli’deki anne ve babaların antibiyotik algıları ve ilişkili faktörlerin belirlenmesidir. Metodolojik ve kesitsel yöntem ile yürütülen bu araştırmanın evrenini Denizli İl Merkezi’ndeki ilkokullarda öğrenim gören öğrencilerin anne ve babaları oluşturmaktadır. İl merkezinde yer alan iki ilkokul basit rastgele yöntem ile seçilerek araştırma örneklemine dahil edilmiştir. Bu iki okulda öğrenim gören 1431 öğrenciden 252’si araştırma kriterlerini sağlamaması nedeniyle hariç tutulmuştur. Veriler Nisan-Mayıs 2018 döneminde toplanmıştır. Veri toplama aracı olarak ailenin demografik, sosyoekonomik (10) ve sağlık ile ilgili (5) özelliklerini sorgulayan 15 soruluk anket formu ile 31 maddelik ABANA Ölçeği kullanılmıştır. ABANA Ölçeği, Alumran ve arkadaşları tarafından geliştirilen, 5‘li likert tipinde, 5 alt ölçekten oluşan ve 31 madde içeren bir ölçektir. Bilgi ve inançlar alt ölçeği 10, davranışlar 5, bilgi arama 7, uyum 5 ve antibiyotik direnci hakkında farkındalık 4 maddeden oluşmaktadır. Alınan puanın artması daha iyi antibiyotik algısına sahip olunduğunu göstermektedir (En az 31 ve en fazla 155). Araştırma öncesinde etik kurul izni ve gerekli kurumsal izinler alınmıştır. Veri analizi için SPSS ve LISREL programları kullanılmıştır. Tanımlayıcı istatistikler sayı, yüzde, ortalama ve standart sapma ile verilmiştir. Ölçeğin dil uyarlama ve kapsam geçerliliğinin uzmanlarca tamamlanması sonrasında yapı geçerliliği için açımlayıcı ve doğrulayıcı faktör analizleri (AFA, DFA) kullanılmıştır. Güvenilirlik ise Cronbach alfa iç tutarlılık katsayıları ile sınanmıştır. Bağımsız grup ortancalarının karşılaştırılmasında Mann-Whitney U ve Kruskal Wallis testleri kullanılmıştır. Antibiyotik algı puanı ile ilişkili faktörlerin belirlenmesi için çoklu doğrusal regresyon analizi (backward) yapılmıştır. Araştırmada 1008 (%85,5) kişiye ulaşılmıştır. Katılımcıların %68,8’i annedir. Yapı geçerliliği için yapılan AFA sonucunda faktörlerin 5 alt ölçekte toplandığı ve yük değerlerinin 0,41 ile 0,86 arasında değiştiği belirlenmiştir. Davranış alt ölçeğindeki 26. maddenin özgün ölçekten farklı olarak uyum alt ölçeğinde yer aldığı bulunmuştur. Beş faktörde toplanan yapının açıkladığı toplam varyans miktarı %50,6’dır. Takiben yapılan DFA sonucunda uyum indeksleri SRMR=0,058, GFI=0,90, RMSEA=0,059, CFI=0,95, NNFI=0,93 olarak saptanmıştır. Uyum indekslerinin iyi veya mükemmel düzeyde olduğu ve 5 faktörlü yapıyı doğruladığı gösterilmiştir. Özgün ölçeğin davranış alt ölçeğinde bulunan 26. madde çıkarıldığında davranış alt ölçeğinin iç tutarlılık katsayısının 0,55’ten 0,78’e yükseldiği saptanmıştır. Söz konusu madde uyum alt ölçeğine alınarak hesaplanan iç tutarlılık katsayılarının tüm ölçek için 0,79 olduğu ve alt ölçekler için 0,63 ile 0,86 arasında değişim gösterdiği bulunmuştur. Katılımcıların antibiyotik algı puanı ortalaması 119,0±14,7’dir. Yapılan doğrusal regresyon analizine göre antibiyotik algısı ailesinde sağlıkçı olan (B=5,74 %95 GA=3,50-7,98 p<0,001), baba öğrenim durumu lise ve üzeri olan (B=3,54 %95 GA=1,21-5,87 p=0,003), en uzun süre yaşadığı yer il merkezi olan (B=3,46 %95 GA=1,34-5,58 p=0,001), çocuğu yüksek sosyoekonomik bölge ilkokulunda öğrenim gören (B=2,92 %95 GA=0,55-5,29 p=0,016), algılanan geliri giderine eşit/fazla olan (B=2,80 %95 GA=0,56-5,04 p=0,014) ve çocuğunun son 1 yılda soğuk algınlığı geçirme sıklığı az olan (B=1,53 %95 GA=0,49-2,57 p=0,004) anne ve babalarda yüksek bulunmuştur. ABANA Ölçeği’nin anne ve babaların antibiyotik algılarını ölçmede geçerli ve güvenilir bir ölçüm aracı olduğu gösterilmiştir. Özgün ölçekte davranış alt ölçeğinde yer alan 26. madde Türkçe uyarlamasında uyum alt ölçeğinde yer almıştır. Anne ve babaların antibiyotik algılarının iyileştirilmesine ihtiyaç vardır. Müdahalede öncelik algı puanı düşük olan gruplara verilmelidir.

Antibiotic misuse is an important public health problem spreading worldwide, leading to antibiotic resistance, increased side effects, and economic burden. Parents' perceptions of antibiotics are critical for the antibiotic intake of children. However, Turkey does not have a valid and reliable scale that can be used for this topic. The aim of this study is the validation of Turkish Parental Perception on Antibiotics (ABANA) Scale and to determine the parents' perceptions of antibiotics and related factors in Denizli. The population of this methodological and cross-sectional study consists of the parents of the students studying at primary schools in Denizli City Center. Two primary schools were randomly selected and included in the research sample. Out of 1431 students studying in these two schools, 252 were excluded since they did not meet the research criteria. The data were collected in the April-May 2018 period. A questionnaire including 15 questions about demographic, socioeconomic (10) and health characteristics of the family (5), and ABANA Scale (31 items) were used to collect the data. ABANA Scale is a 5-point Likert scale developed by Alumran et al. The scale consists of 5 subscales and 31 items: Knowledge and Beliefs (10), Behaviors (5), Sources of Information (7), Adherence (5), and Awareness about antibotics resistance (4). Increased score indicates better antibiotic perception (min. 31 and max. 155). Ethics committee permission and other necessary permissions were obtained prior to the study. SPSS and LISREL programs were used for data analysis. Descriptive statistics were given by frequencies, percentages, means and standard deviations. After the completion of the language adaptation and content validity of the scale, exploratory and confirmatory factor analysis (EFA, CFA) was used for construct validity. Reliability was tested with Cronbach alpha internal consistency coefficients. Mann-Whitney U and Kruskal Wallis tests were used for comparison of independent group medians. Backward linear regression analysis was performed to determine the factors associated with antibiotic perception scores. In the study, 1008 (85.5%) participants were reached. Most of the participants (68.8%) were mothers. As a result of EFA, it was determined that the factors were collected on 5 subscales and the load values ranged from 0.41 to 0.86. A difference from the original scale was that the 26th item was included in the Adherence subscale instead of the Behaviors subscale. The total variance explained by the five factors was 50.6%. The CFA results were found to be SRMR (Standardized Root Mean Square Residuals)=0.058, GFI (Goodness of Fit Index)=0.90, RMSEA (Root Mean Square Error of Approximation)=0.059, CFI (Comparative Fit Index)=0.95, NNFI (Non-normed Fit Index)=0.93. The fit indices were shown to be good or excellent, and confirmed the 5-factor structure. When the 26th item was removed, the internal consistency coefficient of the Behaviors subscale increased from 0.55 to 0.78. It was found that the internal consistency coefficients calculated by taking this item into the Adherence subscale were 0.79 for the whole scale and ranged from 0.63 to 0.86 for the subscales. The mean antibiotic perception score of the participants was 119.0 ± 14.7. According to the linear regression analysis, factors that increase the antibiotic perception scores of the parents were presence of health workers in the family (B=5.74 95% CI=3.50-7.98 p<0.001), father's educational level, high school and above (B=3.54 95% CI=1.21-5.87 p=0.003), participants living in the urban area for the longest period of her/his life (B=3.46 95% CI=1.34-5,58 p=0.001), having a children studying in the high SES area school (B=2.92 95% CI=0,55-5.29 p=0.016), perceived family income, equal or greater than their expenses (B=2.80 95% CI=0.56-5.04 p=0.014) and fewer number of the child’s colds during the last year (B=1.53 95% CI=0.49-2.57 p=0.004). The ABANA Scale has been shown to be a valid and reliable measurement tool for parents to measure their antibiotic perception. The 26th item in the Behaviors subscale of the original scale is included in the Adherence subscale in the Turkish form. Parents' perception of antibiotics are needed to improve. Any intervention should be given to groups with low perception scores.