P. Feyerabend felsefesinde bilim ve eğitim ilişkisi

Abstract

Problem Durumu Son dönem felsefe çalışmaları içerisinde önemli bir yeri olan P.Feyerabend, döneminin yani baskın olan modern ve pozitivist tarzda biçimlendirilen bilim görüşlerinin dışına çıkarak, bilime daha eleştirel bir yaklaşım tarzı sergilemiştir. Çağının bilim anlayışının ve bilime dayalı dünya görüşünün insanın insanlığını unutturduğunu vurgulayarak, daha insancıl bir bilgi, bilim anlayışı inşa etmeye çalıştığını vurgulamıştır. Bu insani bakış açısının oluşumunda ve insanın zihinsel özgürlüğünü kazanmasında bilime bakış açısının değiştirilmesinin önemli olduğunu savunmuştur. İnsanlığın batıl olandan kurtulması için bilim, tek kurtarıcı olarak görülmemeli ve kurtulmaya çalıştığımız batılın yerine geçmemelidir. Ancak modern insan batıldan uzaklaşmaya çalışırken yine aynı hataya düşmekte ve bilimi tek ve yegane bir kurtarıcı olarak görmektedir. Bilim de mitoloji, sanat, din, metafizik gibi insani olan geleneklerden birisidir. Bilim ve açıkladığı olgular önemlidir, fakat tek ölçüt ve tek değer değildir. Hiçbir alan tek başına mükemmel ve kapsayıcı olamaz. Hepsinin kendine özgü sınırlılıkları ve çıkmazları vardır. O halde, yaşamda karşımıza çıkan her bilme biçiminden bir şeyler öğrenebiliriz. Her düşünme biçimi bize mutlaka bir şeyler öğretir. Bu yüzden, karşılaştığımız her bilgi ve kullanacağımız her yöntem önemlidir. Tek bir yönteme saplanıp kalmak bizim zihinsel olarak kısırlaşmamıza neden olmaktadır. Evrensel olarak tanımlanan ve kabul gören ne tek bir bilgi anlayışı ne de yöntem anlayışı olmalıdır. Bilgimizi geliştirme ihtimali olan her yöntem ve her bakış açısı önemlidir. Bu yüzden bilimde “ ne olsa gider” düşüncesi önemli görülmelidir. Bu bağlamda bilim, çoğulcu bir yöntem anlayışıyla ele alınmalıdır. Feyereabend bilime dair bu bakış açısına ek olarak bilimde yapılan hataların bilim eğitimi adı altında okullarda da yapıldığını vurgulayarak, bilim ve eğitim ilişkisinin tekrar ele alınması gerektiğini ifade etmektedir. Özgür bir toplumun var olması ve gelişebilmesi için, o toplumun eğitim ortamında tüm geleneklere ve tüm farklı bakış açılarına eşit haklar verilebilmesi önemlidir. Özgür bir toplum, sadece özel bir inanç üzerine, akılcılık veya din gibi, bir tek temel üzerine kurulamaz. Özgür bir toplumun yapısında tek bir ideoloji olmamalıdır. Hiçbir gelenek ve görüş diğer bir görüşü dışlamak pahasına olursa olsun göz ardı edilmemeli, farklı yöntemlerle elde edilmiş bir bilgi önyargılı bir şekilde kenara atılmamalıdır. Araştırmaya yöneldiğimiz dünyada, hala bilinmesi gereken bir çok şeyin olmasından dolayı kendimizi sınırlamamalı ve başka görüşlere de açık olmalıyız. Böyle bir düşünme biçimini de eğitim ortamında uygulayabilmeliyiz. Aynı zamanda okullarda ki bilim eğitiminin insana uygun, daha çoğulcu bir bilim eğitimiyle bağdaşması önemli bir amaç olarak görülmelidir. Bu açıklamalar doğrultusunda Feyerabend, çoğulcu bilim görüşünü temellendirdikten sonra, bu bakış açısına dayalı olan çoğulculuğu, çok yönlülüğü çok kültürlülüğü içeren eğitim görüşünü de, döneminin eğitim uygulamalarını da eleştirerek ortaya koymaya çalışmıştır. Araştırma Yöntemi Araştırma yöntemi, literatür taranarak elde edilen derlemedir. Bu çalışma da felsefe tariihi, bilim tarihi, bilim felsefesi, eğitim felsefesi ve P. Feyerabend felsefesi ile ilgili Türkçe ve İngilizce kaynaklar taranmıştır. Bu kaynak taramasında öncelikle P. Feyerabend’in, Aydınlanma ile ortaya çıkan ve 20. yüzyılın sonuna kadar çok fazla etkisi altında kaldığımız, modern düşünceye bağlı olan, pozitivist bilim yönteminin eleştirisi ele alınmaya çalışılmıştır. Pozitivist bilim yönteminin P. Feyerabend tarafından ele alınan eksiklikleri ve P. Feyerabend tarafından çürütülmeye çalışılan kavramları öne çıkartılmaya çalışılmış, P. Feyereabend’in modern bilim eleştirisi ortaya konulmuştur. .P. Feyeabend’in modern bilimi eleştirisi sonrasında ortaya koyduğu ve felsefe tarihi içerisinde önemli bir bilim yere sahip olan çoğulcu bilim (veya epistemolojik anaşşizmi içeren bilim) görüşününün kavramları ele alınmaya çalışılmıştır. Bu ele alınan kavramlar doğrultusunda, P. Feyerabend’in post-modern felsefe ile bağlantısı kurulmuştur. Böylece, P.Feyerabend’in çoğulcu bilim görüşünün kavramlarının yeni bir bilim, yeni bir epistemolojik bakış açısı veya bilgi ve eğitim anlayışına yol açmasının koşulları ele alınarak ve P. Feyerabend’in çoğulcu bilim görüşünden hareket edilerek, çoğulcu eğitim görüşüne doğru giden felsefi bakış açısı ortaya konulmak istenmiştir. P.Feyerabend ile ilgili kaynaklar taranır iken, yola çıkılan en önemli önerme onun, “ her şey gider” önermesi olmuştur. Çünkü bu önerme P. Feyerabend’in hem nasıl bir bilim ve epistemolojik bakış açısının olduğunu hem de bu bakış açısının hangi alanlarda geçerli olduğunun basit bir özetini bize sunmaktadır. Beklenen/Geçici Sonuçlar P. Feyerabend felsefesinin felsefe tarihi, bilim tarihi, bilim felsefesi ve eğitim felsefesi içerisindeki önemini vurgulayarak, bizim için yeni olan bakış açısını ortaya koymak. P. Feyerabend’in modern bilimi eleştirme gerekçelerine dayanarak, çoğulcu bilim (epistemolojik anarşizm), bilgi ve çoğulcu eğitim görüşü ile ilgili yeni kavramlara ulaşmak. P. Feyerabend çoğulcu eğitim ile ilgili sunduğu bakış açısını ve önerileri ortaya koymak. Bunlara bağlı olarak P. Feyerabend felsefesi ile post- modern felsefe ve post- modern bilim ve eğitim anlayışlarının birbiriyle olan ilişkisini ortaya koymak. P. Feyerabend felsefesinden çıkarak, “Çoğulculuğun” bir devletin her türlü kururmsal yapılanmasında ihtiyaç duyulduğu gibi, bilimde, bilgide, eğitimin heraşamasında, dolayısıyla sosyal ilşkilerde ve toplumsal yaşama biçiminde ve onun her türllü planlanmasında da ihtiyaç duyulmasına yönelik olan düşünme şeklini savunmak.