Bizans sanatında son akşam yemeği sahneleri

Abstract

Bizans Sanatı çerçevesinde gördüğümüz eserlerin çoğunun ikonografik olarak temelleri kutsal metinlere dayanmaktadır. Birlikte yenen yemekler ve mucizevi biçimde çoğaltılan yiyecekler resim sanatında sıklıkla karşımıza çıkmaktadır. Bizans’ta bu konular öncelikle dini benimsetmek ve öğretmek, yaşatmak amacıyla işlenmiş, ardından bir sisteme oturarak tasvir edilmiş, en sonunda da bir belge niteliğinde günümüze kadar ulaşmıştır. Bu konulardan en yaygın tasvir edilenlerinden ve İsa’nın yaşamından önemli bir sahne olan, İncil’in dört ayrı yorumunun yanı sıra Paulus’un Korintliler’e mektubunda birbirinden farklı betimlemelerle anlatılmış olan Son Akşam Yemeği’dir. Son Akşam Yemeği, İsa’nın çarmıha gerilmeden önce on iki havarisi ile birlikte yediği yemektir ve en genel tanımıyla bu yemek sırasında uğradığı ihaneti anlatmaktadır. Son Akşam Yemeği, Bizans’ın son yüzyıllarına kadar sanatçılar tarafından benimsenerek tasvir edilmiş, Hristiyanlık tarihi boyunca da, bambaşka topraklarda, aynı zamanda bulunduğu dönemin yemek kültüründen de etkilenerek günümüze birçok örneği bırakılmıştır. Sahneyi duvar resmi, mozaik, minyatür, el sanatları örneklerinde görmek mümkündür. Günümüze ulaşan en erken tarihli örneği 5. yüzyıla ait olan sahne, 15. yüzyıla kadar sürekli betimlenirken, bulunduğu dönemin sofra ve yemek adetleri hakkında kapsamlı bilgiler sunmakta ve sofra vasıtasıyla sosyal yaşamı gözler önüne sermektedir. Erken Bizans döneminde yarım daire masa etrafında toplanıp yemek yenilirken Orta Bizans döneminde masa şeklinin değişmeye başlamasıyla dikdörtgen masalara geçilmesi yemek kültürünün resim programındaki yansımalarına bir örnektir. Ayrıca erken örneklerde az sayıda figür ile sahneler verilmeye çalışırken yüzyıl ilerledikçe sahnedeki detay sayısının artması Son Akşam Yemeği sahnelerinde de kendini göstererek var olan bilgilerimizi destekler niteliktedir. Sahnelerin kronolojik olarak incelenmesi sonucu, Son Akşam Yemeği sahnelerinin Bizans’ın günlük yaşam ve yemek kültürünü bizlere aktaran görsel belgeler olduğunu söylemek mümkündür.

In Byzantine period, manyof the art works are iconographically based on sacred texts. Meals eaten together and foods reproduced miraculously are frequently confronted in the paintings. These subjects were primarily processed for the purpose of adopting, teaching and living religion, and then depicted with a system and eventually all art materials reached tothis dayas a form of document. The Last Supper scene is one of the most common depictions of these matters as an important stage among the life of Jesus, with four different interpretations of the Bible, as well as a different description of Paulus in the letter to the Corinthians. The Last Supper is what Jesus eats with the twelve apostles before the crucifixion and describes the betrayal that is going on during this meal, in its most general view. The Last Supper scene was depicted as being adopted by the artists until the last centuries of Byzantium. Throughout the history of Christianity, many samples have been left day by day, influenced also by the food culture of the era when it was found in different soil. It is possible to see the scene on painting, mosaic, miniatureand handcraft works. The earliest example of the scene is belonging to the 5th century, presenteduntil the 15th century, while showing comprehensive information about the tableware and food customs of the period and revealing social life through the table. The changing from gathering around sigma shaped dinner tables in Early Byzantine period to the rectangular tables of the Middle Byzantine period can be addressed as reflection of the food culture to the painting program. The scenewas depicted with only figures and some details related with supper in the earlier period, as the century progresses, the details increase in the scene. As a result of examining the scenes chronologically, it is possible to say that the Last Supper scenes are visual documents conveyed to us by the Byzantine daily life and food culture.