Okul öncesi dönem çocukları için dijital oyun bağımlılık eğilimi ölçeğinin ve dijital oyun ebeveyn rehberlik stratejileri ölçeğinin geliştirilmesi, problem davranışlarla ilişkisinin incelenmesi

Abstract

Bu çalışmanın amacı, okul öncesi dönem çocuklarının dijital oyun bağımlılıkları ve ebeveynlerin bu süreçte uyguladıkları rehberlik stratejilerinin saptanabilmesi için geçerli ve güvenilir ölçekler geliştirebilmektir. Ayrıca geliştirilen ölçekler aracılığı ile ebeveynlerin uyguladıkları stratejilerin ve çocukların dijital oyun bağımlılık eğilim düzeylerinin saptanabilmesi; elde edilen bu sonuçlar ile çocukların problem davranışları arasındaki ilişkinin incelenmesi amaçlanmıştır. İlişkisel tarama desenindeki araştırma iki aşamada gerçekleştirilmiştir. Araştırmanın birinci aşamasında geliştirilen ölçme araçlarının geçerlilik ve güvenirlik çalışmaları için açımlayıcı faktör analizi (AFA) yapılmıştır. Araştırmanın ikinci aşamasında geliştirilen bu ölçekler kullanılarak araştırma verileri elde edilmiş ve bu veriler ile doğrulayıcı faktör analizi (DFA) gerçekleştirilmiştir. Araştırmanın örneklemini; 2018- 2019 eğitim öğretim yılında Denizli ili merkez ilçelerinde bulunan, Millî Eğitim Bakanlığı’na bağlı resmi ilköğretim okulları bünyesinde yer alan anasınıfları ve bağımsız anaokullarına devam eden okul öncesi dönem çocuklarının ebeveynleri oluşturmaktadır. İlk aşama için 956 ebeveyne (Çalışma Grubu-I), ikinci aşama için 437 ebeveyne (Çalışma Grubu-II) ulaşılmıştır. Araştırmanın verileri geliştirilen “Dijital Oyun Bağımlılık Eğilimi”, “Dijital Oyun Ebeveyn Rehberlik Stratejileri” ölçeği ile toplanmıştır. Ayrıca “Kişisel Bilgi Formu”, “Sosyal Yetkinlik ve Davranış Değerlendirme Ölçeği- 30” araçları veri toplama amacıyla kullanılmıştır. Verilen analizinde, SPSS 23 ve SPSS AMOS 26 paket programları kullanılmıştır. Bulguların analizinde ölçeğin faktör yapısını belirlemek için AFA, oluşturulan faktör yapısını doğrulamak için DFA kullanılmıştır. Geliştirilen ölçekler aracılığı ile alt problemler doğrultusunda araştırma sonuçları elde edilmiş, bulguların elde edilmesinde; faktöriyel ANOVA (2x3), Pearson momentler çarpımı korelasyon katsayısı, T-testi, tek yönlü varyans analizi (ANOVA) gerçekleştirilmiştir. Araştırma bulguları; katılımcı okul öncesi dönem çocuklarının her beşinden birinin bağımlılık eğilimi gösterdiğini ortaya koymaktadır. Ayrıca, tüm yaş gruplarında erkek çocuklarının kız çocuklarına göre daha fazla bağımlılık eğilimi gösterdiği sonucuna ulaşılmıştır. Ebeveynlerin uyguladıkları stratejiler incelendiğinde, ebeveynlerin aktif ebeveyn rehberlik stratejilerini uyguladıkları görülmektedir. Bu doğrultuda annelerin babalara göre, eğitim düzeyi yüksek ebeveynlerin eğitim düzeyi düşük ebeveynlere göre aktif rehberlik stratejileri daha fazla uyguladıkları, ayrıca dijital oyunlara yönelik olumsuz bakış açısı sergileyen ebeveynlerin, çocuklarını dijital oyuna daha az yönlendirdikleri görülmektedir. Aktif stratejileri uygulayan ebeveynlerin çocuklarında bağımlılık eğilimi saptanmazken; serbest ve dijitale yönlendirme stratejileri uygulayan ebeveynlerin çocuklarının dijital oyun bağımlılık eğilimlerinin arttığı saptanmıştır. Sonuçlar, çocukların dijital oyun bağımlılık eğilim toplam puanları arttıkça olumlu davranışlar içeren sosyal yetkinlik azalmakta, olumsuz sosyal davranışlar içeren öfke-agresyon ve kaygı-geri çekilmenin arttığını göstermektedir.

The aim of this study was to develop valid and reliable scales to determine preschool children’s digital game addiction tendencies and children and parental mediation strategies. . In addition, parental mediation strageies and digital play addiction tendency levels of the children were determined and the relationships among the children's problem behaviors were explored. This corelational survey study was carried out in two stages. In the first stage, exploratory factor analysis (AFA) was performed to calculate validity and reliability of research tools developed for this stduy. In the second stage, confirmatory factor analysis (CFA) was performed with these data. The sample of the research consisted of the parents who had children attending preschools and kindergartens affiliated to the Ministry of National Education in the central districts of Denizli in the 2018- 2019 academic year. Total of 956 parents (Group-I) and 437 parents (Group-II) were participated in this study. In order to collect the data, “Digital Play Addiction Tendency Scale” and “Digital Play Parental Mediation Strategies Scale” were developed. In addition, "Personal Information Form" and "Social Competency and Behavior Evaluation Scale-30" tools were used for data collection. SPSS 23 and SPSS AMOS 26 package programs were used to analyze the data. AFA was used to determine the factor structure of the scales and DFA was used to verify the factor structures. Factorial ANOVA (2x3), Pearson Product-Moment Correlation, T-test, one-way ANOVA tests were performed to determine the realationships among the variables. The research findings revealed that one out of five of the participant children showed an addiction tendency. In addition, it was concluded that boys in all age groups tended to be more addicted than girls. When the parental digital play mediation strategies were examined, the parents more often used “active parent guidance strategies”. Accordingly, it is seen that mothers adopted active guidance strategies more than fathers, parents with higher education levels than parents with low education levels, and parents who display negative views towards digital games, direct their children to digital games. Children’s digital play addiction tendency levels were low for the parents used active mediation strategies; It has been determined that the parent used “monitorig and free strategies” have increased children’s tendency of digital game addiction. The results showed that as the total scores of children's digital game addiction tendency increased, social competence with positive behaviors decreased, anger-aggression and anxiety-retraction with negative social behaviors increased.