Böceli ve Kazanpınar kaynaklarının (Denizli) hidrokimyasal özelliklerindeki mevsimsel değişimlerin incelenmesi

Abstract

Kazanpınar ve Böceli karstik kaynakları KB-GD uzanımlı Çürüksu grabeninde, Denizli il merkezinin yaklaşık 10 km KD’sunda bulunur. Çalışma alanı ve çevresinin temelini Permiyen yaşlı Honaz şeyli, Menderes Masifi’nin Alt Tersiyer-Mesozoyik yaşlı Yılanlı ve Zeybekölen formasyonları, Likya naplarına ait Triyas-Kretase Sandak birimi ve Kretase yaşlı Honaz ofiyolitinin dahil olduğu bir nap silsilesi oluşturur. İnceleme alanında Üst Triyas-Eosen yaşlı Göbecik Tepe birimi nispi otokton konumundadır. Neojen ve Kuvaterner çökelleri altlayan birimleri uyumsuzlukla örter. Çürüksu grabeninde mevcut yüksek debili kaynak ve sondaj suları genellikle yüksek sülfat derişimleri nedeniyle içilemez özelliktedir. Havzada çok az sayıdaki içilebilir kaynaklardan ikisi Böceli ve Kazanpınar kaynaklarıdır. Bu kaynaklar 21 mahallede toplam 24000’den fazla nüfusun içme ve kullanma suyu ihtiyacını karşılamaktadır. Böceli ve Kazanpınar kaynakları travertenlerden boşalmaktadır. Travertenler yanal olarak başlıca Yılanlı formasyonunun çok çatlaklı ve karstik kireçtaşlarından beslenirler ve genellikle bu formasyondan gelen yeraltı sularını boşaltırlar. Bu çalışmada Böceli ve Kazanpınar kaynaklarının içilebilme özelliklerinde mevsimsel bir değişim olup olmadığının incelenmesi amaçlanmıştır. Bu amaçla Ekim-2018 ve Haziran-2019 tarihleri arasında iki aylık periyotlarla suların major iyon analizleri yapılmıştır. Sıcaklıkları 16.4-18.2°C ve elektriksel iletkenlikleri 790-910 ?S/cm arasında değişen Böceli ve Kazanpınar suları hidrokimyasal olarak Ca-Mg-HCO3-SO4 tipindedir. İzotop içerikleri (?18O, ?D ve trityum) suların meteorik kökenli olduğunu ve nispeten güncel yağışlardan beslendiğini göstermektedir. Çözünmüş inorganik karbonun ?13C değerleri sulardaki karbonun kökeni olarak tatlı su karbonatları ve Mesozoyik yaşlı denizel kireçtaşlarını işaret etmektedir. Çalışma süresince suların iyon kompozisyonlarında mevsimsel olarak önemli bir değişme olmadığı belirlenmiştir. Kaynakların debileri ve majör iyon kompozisyonları dikkate alındığında susuz mahallelerin gelecekteki içme suyu ihtiyaçlarını karşılayabilecekleri öngörülmektedir.

Kazanpınar and Böceli karst springs are located in the Çürüksu graben with NW-SE extension, approximately 10 km NE of Denizli city center. The base of the study area and its surroundings is the Permian aged Honaz shale, the Menderes Massif's Lower Tertiary-Mesozoic Yılanlı and Zeybekölen formations, the Triassic-Cretaceous Sandak unit belonging to the Lycian nappes and the Cretaceous aged Honaz ophiolite. Upper Triassic-Eocene aged Göbecik Tepe unit is a relative autochthonous in the study area. It covers unconformably the units underlying Neogene and Quaternary sediments. The high-flowrate spring and drilling waters present in the Çürüksu graben are generally non-potable due to their high sulphate concentrations. Two of the few drinkable spring waters in the basin are Böceli and Kazanpınar. These springs meet the drinking and utility water needs of more than 24000 people in 21 neighborhoods. Böceli and Kazanpınar springs are discharged from travertines. Travertines feed laterally from the very cracked and karstic limestones of the Yılanlı formation, and generally discharge the groundwater from this formation. In this study, it was aimed to investigate whether there is a seasonal change in the drinking properties of Böceli and Kazanpınar springs. For this purpose, major ion analyzes of water were carried out in two-month periods between October-2018 and June-2019. Böceli and Kazanpınar waters, whose temperatures vary between 16.4-18.2°C and electrical conductivity between 790-910 ?S / cm, are hydrochemically Ca-Mg-HCO3-SO4 type. Isotope contents (?18O, ?D and tritium) show that the waters are of meteoric origin and are fed from relatively actual precipitation. The ?13C values of dissolved inorganic carbon indicate fresh water carbonates and Mesozoic aged marine limestones as the origin of carbon in waters. During the study, it was determined that there was no significant seasonal change in the ion composition of the waters. Considering the flow rates and major ion compositions of the springs, it is predicted that the waterless neighborhoods will meet their future drinking water needs.