5-6 yaş çocuklarda psikolojik iyi oluş: Bir model önerisi ve ebeveynler ile öğretmenlerin kişilik tipleri, ego durumları ve psikolojik iyi oluş düzeylerinin yordayıcı rolü

Abstract

Bu araştırmanın amacı, 5-6 yaş çocuklarında psikolojik iyi oluş ile ilgili bir model geliştirmek ve 5-6 yaş çocuklarının psikolojik iyi oluş düzeyleri ile öğretmenler ve ebeveynlerin kişilik tipleri, ego durumları ve psikolojik iyi oluş düzeylerinin ilişkisini incelemektir. Araştırmada ilişkisel tarama modeli kullanılmıştır. Araştırmada veri toplama araçları olarak Diener ve arkadaşları (2009-2010) tarafından geliştirilen Türkçe uyarlaması Telef (2011; 2013) tarafından yapılan Psikolojik İyi Oluş Ölçeği, Benet-Martinez ve John (1998) tarafından geliştirilen Türkçe uyarlaması Sümer ve Sümer (2005) tarafından yapılan Beş Faktör Kişilik Ölçeği (BFKÖ), Varan (2007) tarafından geliştirilen Şengül (2008) tarafından 30 maddelik kısaltılmış formu yapılandırılan Ego Durumları Ölçeği, Mayr ve Ulich (2009) tarafından geliştirilen ve Türkçe uyarlaması Durmuşoğlu Saltalı, Erbay, Işık ve İmir (2018) tarafından yapılan Sosyal Duygusal iyi Oluş ve Psikolojik Sağlamlık Ölçeği (PERİK) ve güvenirlik-geçerlik çalışması bu araştırma kapsamında yapılıp geliştirilen 5/6 Yaş Çocukları için Psikolojik İyi Oluş Ölçeği kullanılmıştır. Araştırma kapsamında iki ayrı çalışma grubu oluşturulmuştur. Araştırmanın 1. çalışma grubu, 5/6 Yaş Çocukları için Psikolojik İyi Oluş Modeli’ni geliştirip test etmek ve bu model temelinde geliştirilen 5/6 yaş çocukları için Psikolojik İyi Oluş Ölçeğinin geçerlik ve güvenirlik analizlerini gerçekleştirmek amacıyla oluşturulmuştur. Açımlayıcı faktör analizi ve güvenirlik analizleri 1226 kişi ile doğrulayıcı faktör analizi ise 616 kişi ile gerçekleştirilmiştir. Analiz sonuçlarına göre uyum indeksleri ?2/sd=2.0035, RMSEA=0.040, SRMR=0.052, NNFI-TLI=0.95 ve CFI=0.95 olarak bulunmuştur. Araştırmanın 2. çalışma grubu ise araştırmanın ilgili alt problemlerine yanıt aramak amacıyla oluşturulmuş ve korelasyon, basit ve çoklu doğrusal regresyon analizleri uygulanmıştır. Anne, baba ve öğretmen kişilik tipleri, ego durumları ve psikolojik iyi oluş düzeyleri ile 5-6 yaş çocuklarının psikolojik iyi oluş düzeyi arasındaki ilişkiye yönelik yapılan yordama analizlerine göre anne, baba ve öğretmen kişilik tipleri ve ego durumları çocuklarda psikolojik iyi oluş düzeyini birçok boyutta anlamlı düzeyde yordamıştır. Anne, baba ve öğretmen psikolojik iyi oluş düzeyi ise çocuklarda psikolojik iyi oluş düzeyini bütün boyutlarda anlamlı düzeyde yordamıştır. Sadece anne kişilik tipleri, ego durumları ve psikolojik iyi oluş düzeyinin çocuklarda toplam psikolojik iyi oluş düzeyini yordamasına ilişkin hiyerarşik regresyon analizi sonuçlarına göre dışa dönüklük ve özdisiplin kişilik tipleri, yetişkin ve doğal çocuk (negatif yordayıcı) ego durumları ile anne psikolojik iyi oluş düzeyinin anlamlı birer yordayıcı olduğu bulunmuştur. Sadece baba kişilik tipleri, ego durumları ve psikolojik iyi oluş düzeyinin çocuklarda toplam psikolojik iyi oluş düzeyini yordamasına ilişkin hiyerarşik regresyon analizi sonuçlarına göre ise uyumluluk kişilik tipi, doğal çocuk (negatif yordayıcı) ego durumu ve baba psikolojik iyi oluş düzeyinin anlamlı birer yordayıcı olduğu görülmüştür. Aynı şekilde sadece öğretmen kişilik tipleri, ego durumları ve psikolojik iyi oluş düzeyinin çocuklarda toplam psikolojik iyi oluş düzeyini yordamasına ilişkin hiyerarşik regresyon analizi sonuçlarına göre ise dışa dönüklük, özdisiplin kişilik tipleri ve öğretmen psikolojik iyi oluş düzeyinin anlamlı birer yordayıcı olduğu bulunmuştur. Anne, baba ve öğretmen kişilik tipleri, ego durumları ve psikolojik iyi oluş düzeylerinin birlikte çocukların toplam psikolojik iyi oluş düzeyini yordama gücüne ilişkin çoklu doğrusal regresyon analizi sonuçlarına göre ise baba dışa dönüklük kişilik tipi ve anne koruyucu ebeveyn ego durumu negatif, baba koruyucu ebeveyn ego durumu ve öğretmen psikolojik iyi oluş düzeyi pozitif yönde anlamlı yordayıcılar olmuştur. Elde edilen bulgular ilgili alanyazın ve önceki araştırmalar ışığında eğitsel çıktıları ile birlikte tartışılmış ve ilgililere önerilerde bulunulmuştur.

The purpose of this study is to propose a model regarding 5-6 year-old children's psychological well-being and to examine the relationship between 5-6 year-old children's psychological well-being and teachers and parents' personality types, ego states, and psychological well-being levels. Relational screening model was used in the research. As data collection tools in the research, Psychological Well-Being Scale developed by Diener et al. (2009-2010) and adapted to Turkish by Telef (2011; 2013); Five Factor Personality Scale (BFQS) developed by Benet-Martinez and John (1998) and adapted to Turkish by Sümer and Sümer (2005); Ego States Scale developed by Varan (2007) and 30-item abbreviated form structured by Şengül (2008); Social Emotional Well-Being and Resilience Scale (PERIK) developed by Mayr and Ulich (2009) and adapted to Turkish by Durmuşoğlu Saltalı, Erbay, Işık and İmir (2018), and Psychological Well-Being Scale for 5/6 Year-old Children whose validity-reliability work was conducted within the scope of this research was used. Within the scope of the research, two separate study groups were constituted. The first study group of the research was composed to develop and test the Psychological Well-Being Model for 5/6 Year-Old Children and to perform the validity and reliability analysis of the Psychological Well-Being Scale for 5/6 Year-old Children. Exploratory factor analysis and reliability analyzes were performed with 1226 people and confirmatory factor analysis with 616 people. According to the analysis results, fit indices were found as ?2/sd = 2.0035, RMSEA = 0.040, SRMR = 0.052, NNFI-TLI = 0.95 and CFI = 0.95. The second study group of the research was formed to find answers to the relevant sub-problems of the research and correlation, simple and multiple linear regression analyzes were applied. According to the relationship analysis between the mother, father and teacher personality types, ego states and their psychological well-being levels, and the psychological well-being levels of 5-6 years old children, the mother, father and teacher personality types and ego states were found to predict many sub-dimensions of children’s psychological well being levels significantly. Moreover, psychological well-being levels of the mother, father and teacher predicted the children’s psychological well-being level at all sub-dimensions. According to the results of hierarchical regression analysis conducted to reveal the predictive power of mothers’ personality types, ego states and psychological well-being on children’s total psychological well-being levels; extroversion and conscientiousness personality types, adult and natural child ego states and maternal psychological well-being were found to be significant predictors. According to the results of hierarchical regression analysis conducted to reveal the predictive power of fathers’ personality types, ego states and psychological well-being on children’s total psychological well-being levels; agreeableness personality type, natural child ego state, and fathers’ psychological well-being were found to be significant predictors. Similarly, according to the results of hierarchical regression analysis conducted to reveal the predictive power of teachers’ personality types, ego states and psychological well-being on children’s total psychological well-being levels; extroversion, conscientiousness personality types and teachers’ psychological well-being were seen as significant predictors. According to the results of multiple linear regression analysis regarding the predictive power of mothers, fathers and teachers’ personality types, ego states, and psychological well-being levels together on children’s total psychological well-being levels; fathers’ extraversion personality type and mothers’ nurturing-parent ego states were negative, fathers’ nurturing-parental ego states and teachers’ psychological well-being were positive predictors. The findings obtained from this research together with their educational outputs were discussed in the light of the relevant literature and previous research, and suggestions were made to those concerned. Keywords: Psychological well-being of children, psychological well-being of adults, a model proposal, personality types, ego states