Uygulamalı etik başlığı altında tıbbi araştırmalarda etiğin rolü ve tabibin ahlaki değerinin tarihi

Abstract

Bu çalışma tıp alanında etiğin temellendirilmesi gerektiğini vurgulamaktadır. Günümüz tıbbi etik ilkeleri olan yaşama saygı, özerklik, zarar vermeme, adalet, yasallık gibi temel ilkelerin geçmişte Hipokrat’tan Galen’e, Ortaçağ’da Ebu Bekir Er-Razi’nin Tabip Ahlakı risalesinden, Osmanlı döneminde Emir Çelebi’nin yazmış olduğu Enmûzecü’t-Tıbb eserinde deontoloji ile ilintili olan son bölümünde hekimlere verilen öğütler olan Vesâyâ-yı Hükemâ-yı Selef ve Halef’e ve Cumhuriyet’in ilk yıllarında hekim kimliği ile ilk deontoloji müderrisliği yapan Abdülhak Adnan Adıvar’a kadar birçok hekim, alim günümüz tıp etiğinin ve ilkelerinin temelini atmıştır. Bu çalışmada tıbbi etiğin temellendirilmesi ve tarihselliği vurgulanarak gelecek çalışmalardaki tartışmalara da kaynak niteliği taşıması hedeflenmektedir. Ahlakı biyolojik temele yerleştiren kuramsal anlayış çerçevesinde etik, hem eski hem de günümüzde popülerliğini koruyan bir kavram olarak gündeme gelmektedir. Tıbbi etik, tarihselliği bakımından ‘Hipokrat Yemini’ ile Antikçağ filozoflarının, hekimlerin görev alanlarını belirleyen kurallar doğrultusunda Ortaçağ ve Erken Modern Dönemde de farklı ilkeler geliştirmiş, günümüz tabip ahlakının temellerinin atılmasını sağlamıştır. Burada hedeflenen, tıp etiğinin tıbbi gelişmelerdeki rolü ve misyonuna vurgu yapmak, hekimlerin ve sağlık personellerinin etik bilinç ve duyarlılığının önemi üzerine farkındalığı arttırmak ve tarihle bugün arasında bir köprü vazifesi gören tıp etiğiyle akademik boyutta ilgilenenlere yol gösterici nitelikte olması nihai amaçtır.

This study emphasizes that medical ethics should have firm foundations. The foundations of the current principles of medical ethics, such as respecting life, autonomy, carefulness, justice and legality were laid by Hippocrates and Galen in Ancient Greece, Abu Bakr Ar-Razi in his „Physician’s Ethic“ tractate during the Middle Ages, the Ottoman Emir Celebi in the last part of his „Enmûzecü’t-Tıbb“ – related to deontology and titled Vesâyâ-yıHükemâ-yı Selef ve Halef – as well as by Abdülhak Adnan Adivar, who was a physician and professor during the early years of the Turkish Republic and many other scholars, physicians etc. This study aims to emphasize the foundations of medical ethics and also to act as a reference for future studies in this field. Ethics, within the frame of a theoretical understanding that places morality on biological foundations, is a concept that has been of relevance both in the past and today. Historically, medical ethics has been developed through the “Hippocratic Oath“, which has delineated the frames of the physicians’s field of duty in the Middle Ages and the early modern period. It has also provided the foundations of contemporary medical ethics. The main aim of this study is to emphasize the role and mission of medical ethics in medical developments, to raise awareness of the importance of ethical consciousness and sensitivity for physicians and health personnel and to pave the way for those who have an academic interest in medical ethics.