Dış ticaret hadlerini etkileyen makroekonomik faktörlerin analizi: Türkiye örneği

Abstract

Çalışmada reel efektif döviz kuru, petrol fiyatları ve dış ticaret hadleri arasındaki ilişki incelenmiştir. Öncelikle dış ticaret hadleri kavramı; tanımı, çeşitleri ve hesaplama yöntemleri itibariyle ele alınmış, reel döviz kuru ve petrol fiyatları değişimleri ile ilişkisini inceleyen teoriler anlatılmıştır. Dış ticaret hadleri, net dış ticaret hadleri ve gelir ticaret hadleri şeklinde ayrıma tabi tutulup Türkiye İstatistik Kurumu’ndan alınan verilere dayanarak en çok ithalat yapılan beş sektör ve en çok ihracat yapılan beş sektör bazında toplamda 7 sektör üzerinde Türkiye verileri incelenmiştir. 2010: 01 – 2017: 06 yılları arasındaki dönemde reel döviz kurları, petrol fiyatları, net dış ticaret hadleri ve gelir ticaret hadleri verileri kullanılarak her bir sektör için yapılan nedensellik analizi, etki-tepki analizi ve varyans ayrıştırması neticesinde birbiriyle genellikle örtüşen sonuçlar bulunmuştur. Çıkan sonuçlarda ham petrol fiyatları; net dış ticaret hadleri, madencilik ve taş ocakçılığı net dış ticaret hadleri, makine ve teçhizat net dış ticaret hadleri, ana metal sanayi gelir ticaret hadleri ve giyim eşyası net dış ticaret hadlerinin nedenidir. Ana metal sanayi net dış ticaret hadleri, ham petrol fiyatlarının nedenidir. Reel efektif döviz kuru, giyim eşyası sanayi sektörü net dış ticaret hadlerinin nedenidir.

In this study, the relationship between real effective exchange rate, oil prices and terms of trade is examined. First of all, as of the definition of the terms of trade, types and methods of calculation are examined and the relationship between the real exchange rate and the changes in oil prices are explained The terms of trade are divided into terms of net terms of trade and income terms of trade the top five sectors most imports and exports made up the top five industry sectors on the basis of data from Turkey over a total of seven have been investigated. Then, in the period between 2010:01-2017:06, real exchange rates, oil prices, net terms of trade and income terms of trade were used to determine the overlapping results of causality analysis, impulse-response analysis and variance decomposition for each sector. In the results, crude oil prices are cause of general terms of trade, mining and quarrying’s net terms of trade, machinery and equipment’s net terms of trade. Main metal industry’s terms of trade are the cause of crude oil prices. The real effective exchange rate is cause of the apparel industry sector’s net terms of trade.