Denizli ili Pamukkale ilçesindeki Aile Sağlığı Merkezlerine başvuran yetişkinlerde akılcı ilaç kullanımı

Abstract

Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ), Akılcı ilaç kullanımını(AİK); “Hastaların klinik ihtiyaçlarına uygun ilaçları, kişisel gereksinimlerini karşılayacak dozlarda, yeterli süre boyunca, kendileri ve toplum adına en düşük maliyette almalarını gerektiren kurallar bütünüdür” olarak tanımlamaktadır. Ev ortamında hastanın sağlık çalışanlarının desteği olmadan ilaç kullanması, akılcı olmayan ilaç kullanma ihtimalini artırmaktadır. Bu nedenle hastaların akılcı ilaç kullanımı bilgi düzeylerini bilmek, akılcı olmayan ilaç kullanımı sonucu oluşan sorunları önlemede önemlidir. Bu araştırmada, aile sağlığı merkezlerine başvuran yetişkinlerin akılcı ilaç kullanımı davranışları, bilgi düzeyleri ve ilişkili etmenlerin araştırılması amaçlanmıştır. Tanımlayıcı tipteki bu araştırmanın evrenini Denizli ili Pamukkale ilçesindeki aile sağlığı merkezine(ASM) başvuran yetişkinler oluşturmaktadır. Akılcı ilaç kullanımı prevalansı %50 kabul edilerek, yapılacak olan sapma payı d=0,5 olarak alındığında %95 güven düzeyinde çalışmaya 4 aile sağlığı merkezi rastgele olarak dahil edilmiştir. Örneklem büyüklüğü %80 güç, akılcı ilaç kullanımı prevalansı %50 kabul edilerek, yapılacak olan sapma payı d=0,05 olarak alındığında %95 güven düzeyinde hesaplanmış ve 384 olarak bulunmuştur. Veri toplama aracı olarak araştırma grubunun sosyodemografik özelliklerini, akılcı ilaç kullanımı davranışlarını sorgulayan 22 soru ve 21 soruluk Akılcı İlaç Kullanımı Ölçeği’ni içeren toplam 43 soruluk anket formu uygulanmıştır. Akılcı İlaç Kullanımı Ölçeği doğru, yanlış, bilmiyorum şeklinde yanıtlanmakta olup en az 0 en fazla 42 puan alınmaktadır. Ölçekten 35 puan ve üzeri alan kişilerin akılcı ilaç kullanımı bilgi düzeyi yeterli kabul edilmektedir (Cronbach alpha=0,79). Verilerin değerlendirilmesinde SPSS-17 paket programı kullanılmıştır. Tanımlayıcı istatistikler kategorik değişkenler için sayı, yüzde; sürekli değişkenler için aritmetik ortalama ve standart sapma ile verilmiş olup kategorik değişkenlerin karşılaştırılmasında Ki-kare testi kullanılmıştır.Araştırmaya 385 kişi katılmıştır. Araştırma grubunun %59,1’i kadındır ve yaş ortalaması 6,63?16,31’dir.Çalışmaya katılanların %51,3’ünün akılcı ilaç kullanımı bilgisi düzeyinin yeterli olmadığı saptanmıştır. Çalışmamızda ortaokul mezunu ve altı öğrenim düzeyine sahip olmak, 65 yaş ve üstü olmak, gelirin giderinden daha az olması, hekime danışmadan ilaç bırakmak, yakın tavsiyesi ile ilaç/ilaçları kullanmak, hekimin önerdiği süreden önce ilaç bırakmak, hekimin önerdiği dozda ilaç kullanmamak, evde bulunsun diye ilaç yazdırmak, ilacın son kullanma tarihine bakmamak, son kullanma tarihi geçmiş ilaç kullanmak ve ilacın kullanma talimatını okumayıp saklama koşullarına dikkat etmemek akılcı ilaç kullanımı bilgisi açısından risk faktörü olarak bulunmuştur. Doktora danışmadan ilaç kullanma sıklığı ise 24 yaş ve altı olanlarda ve kronik hastalığı olmayanlarda daha sık bulunmuştur. Geliri giderinden az olduğunu belirtenlerde hekimin önerdiği süreden önce ilaç bırakma sıklığı daha fazladır. Araştırma grubunun yarısından fazlasının akılcı ilaç kullanımı bilgi düzeyleri yetersizdir. Akılcı ilaç kullanımı açısından topluma yönelik eğitimler planlanmalıdır.

World Health Organization (WHO), defines the Rational Drug Use (RDU) as "Medicine use is rational (appropriate, proper, correct) when patients receive the appropriate medicines, in doses that meet their own individual requirements, for an adequate period of time, and at the lowest cost both to the mand the community." The use of the drug in the home environment without the support of healthcare professionals increases the probability of using inappropriate drugs from the patients. Therefore, knowing the levels of patients about rational drug use knowledge is important in preventing problems arising from irrational drug use from the patients. In this study, it was aimed to investigate rational drug use behaviors, knowledge levels, and related factors of adults who apply to family health centers.The universe of this descriptive study is adults who apply to the family health center (FHC) in Pamukkale, Denizli. Assuming the prevalence rate of rational drug use as 50%, the deviation ratio as d = 0.5, 4 FHCs were randomly included in the study at a 95% confidence level. The sample size was calculated as 384 while taking power as 80% and the prevalence rate of rational drug use as 50%, and the deviation ratio as d= 0.05 with the 95% confidence rate. As a data collection tool, a questionnaire with 43 questions including 22 questions, which questioned the socio-demographic characteristics, rational drug use behaviors of the participants, and 21 questions about the Rational Drug Use Scale were applied. Rational Drug Use Scale can be answered as “true”, “false”, and “I do not know”, and a minimum score of 0 and a maximum of 42 can be obtained. The knowledge level of rational drug use is considered “sufficient” for people who score 35 points or higher (Cronbach alpha = 0.79).SPSS-17 package program was used to evaluate the data. Descriptive statistics are given as a number, percent for categorical variables; arithmetic means, and standard deviation for continuous variables. A Chi-square test was used to compare categorical variables.385 people participated in there search. 59.1% of the participants are women. The average age of the participants is 46.63±16.31. It was determined that the knowledge of the RDU of 51.3% of the participants who participated in the study was not sufficient. In our study, having a secondary school graduation education level or below education levels, being 65 years or older, less income than the expense, discontinuing medication without consulting a doctor, using medication due to the advice from close friends instead of the doctor, discontinuing medication before the recommended period by the doctor, not using medication in the dosage recommended by the doctor, printing, not looking at the expiration date of the drug, using expired medication and not reading the drug's instructions for use and not paying attention to the storage conditions were found as risk factors for rational drug use knowledge. The frequency of using drugs without consulting a doctor was found more frequently in those who are 24 years old and under and for those without chronic disease. Those who state that their income is less than their expenses are more likely to stop taking medication before the time recommended by the doctor. The knowledge level of more than half of the participants about rational drug use is insufficient. Training about rational drug use on society should be planned.