İsmet Özel’in Türk Sosyalist Solu üzerine eleştirilerine dair bir inceleme

Abstract

Bu çalışma, İsmet Özel’in Türkiye’de sosyalizmin sorunlarına ilişkin kritiklerini incelemektedir. İsmet Özel; 1960’lı yıllarda yayınlanmaya başlayan toplumcu/sosyalist/devrimci şiirleriyle Türk edebiyat-kültür çevresinde önemli ve özgün bir yer edinen, 1970’li yıllarda ise Müslüman olmasından sonra kaleme aldığı sosyolojik ve felsefî düzyazılarıyla İslâmcı camianın önde gelen fikir insanlarından biri olan, hâlâ da bu fikrî dönüşümüyle ilgili tartışılan bir “büyük şair”. Türkiye’de sosyalist sol hareketin çalışmada ele aldığımız dönemi ise iki askerî müdahale arasında yer tutuyor: 27 Mayıs’la açılan perde 12 Mart’la kapanıyor. 1960’ların Türk sosyalist solu; tüm dünyada İkinci Dünya Savaşı sonrasında patlak veren “sömürgelikten kurtulma/bağımsızlık ilân etme yarışı” içerisinde, savaşın galibi olan emperyalist/kapitalist “Birinci Dünya”ya karşı kuşanılan sosyalist tezlerden etkilenerek ve yine tüm “Üçüncü Dünya”da uygulandığı şekliyle, millî hedeflere geçirilmiş bir kılıf işlevi görerek varlık göstermiştir. O dönemde sosyalist muhite dahil olan İsmet Özel’in hedefinin temelinde de, Amerikan diktasına karşı Türkiye’nin kendi kararlarını kendi verebileceği bağımsız bir ülke olması özlemi yatmaktadır. Özel’in 1970’lerin ortalarından itibaren artık Türkiye için sosyalist değil İslâmcı bir program savunmasının mahiyeti, aynı zamanda Türk sosyalist soluna yönelik eleştirilerini de ihtiva etmektedir. Bu nedenle bu çalışma, İsmet Özel’in Türk sosyalist soluna yönelik eleştirilerini incelerken aynı zamanda onun dönüşümüne de ışık tutmakta; Özel’in tüm macerasının şiirini ayakta tutmak uğruna yaşanmış bir macera olduğunu ortaya koymakta; netice itibariyle Özel’in politikasının poetikasına borçlu olduğunu savunmaktadır.

This study examines İsmet Özel’s criticisms about the issues as regards socialist movement in Turkey. Having an important and unique place in the literary-cultural environment of the 1960s with his socialist/revolutionary poems, İsmet Özel has come to be one of the leading intellectuals of the Islamist community through his sociological and philosophical prose since he became a Muslim in the 1970s. This intellectual evolution of İsmet Özel is still a matter of debate. On the other hand, praxes of the socialist left in Turkey between 1961-1971 are seen to be close to those of the socialist movements that broke out in the "Third World" after the Second World War. Defending socialism meant to be against the imperialist/capitalist "First World" in this period. And in a similar vein, the program of the Turkish socialist left served as a cover for national goals, as practiced throughout the all "Third World". In the 1960s, the main motive behind Özel’s socialist aspirations was Turkey’s independence and its freedom from the American hegemony. Özel's defense of an Islamist program rather than a socialist, included his critique of socialist movements in Turkey in the 1960s. Therefore, this study sheds light on İsmet Özel's criticism of the Turkish socialist left, as well as shedding light on his evolution. As a result, this study reveal that the whole adventure of Özel is an adventure lived for the sake of keeping his poetry alive; it argues that İsmet's politics owes much to his poetics.