Ortaokul Türkçe ders kitaplarında toplumsal cinsiyet

Abstract

Bu çalışmanın amacı ortaokullarda Milli Eğitim Bakanlığı (MEB) Talim Terbiye Kurulunun izniyle okutulan Türkçe ders kitaplarının, Türkçe öğrenci çalışma kitaplarının görsellerinin ve içeriğinin toplumsal cinsiyet açısından incelenmesidir. MEB tarafından okullarda ders kitabı olarak kullanılmasına izin verilen bütün Türkçe ders kitapları ve öğrenci çalışma kitapları araştırmanın evrenini oluşturmaktadır. 2012-2013 eğitim öğretim ders yılı başında MEB tarafından ülke genelinde dağıtılan ve bakanlığın İnternet sitesinde listesi yayımlanan bütün (20 adet) ortaokul Türkçe ders kitapları ve Türkçe öğrenci çalışma kitapları araştırmanın örneklemini oluşturmaktadır. Araştırmanın veri analizi “içerik çözümlemesi” yöntemi ile gerçekleştirilmiş, bu amaçla çocuk ve yetişkin figürlerin “kimlerle, hangi eylemler içinde, hangi mekânlarda ve hangi tür nesnelerle” birlikte gösterildiğine, metinlerdeyse yaş ve cinsiyet bakımından “ana karakter/yan karakter” dağılımına bakılmıştır. Bu kategoriler dışında metinlerin içeriğinde toplumsal cinsiyet açısından dikkat çeken hususlar da ayrıca belirtilmiştir. Araştırma sonucunda elde edilen bulgular ışığında incelenen kitapların görsellerinde ve metinlerinde daha çok erkeklerin ve oğlanların görünür kılındığı, cinsiyete göre karakterlerin toplumsal cinsiyet kalıpyargılarıyla uyum içinde resmedildiği görülmektedir. Metinlerdeki ana karakter dağılıma bakıldığında da en çok yetişkin erkek ve oğlanların ana karakter olduğu görülmektedir. Kadınların daha çok “anne, öğretmen, hemşire” gibi rollerde gösterilmesi de dikkat çekmektedir. Bu sonuçlara göre Türkçe ders kitaplarında öğrencilere geleneksel toplumsal cinsiyet rollerinin sunulduğu ve toplumsal cinsiyet eşitsizliğinin yeniden üretildiği görülmektedir. The purpose of this study is to examine the visuals and contents of the Turkish course and student exercise books which are studies in the schools by the allowance of the Turkish Head Council of Education and Morality at middle schools (5th to 8th class). The sample of the study consists of 20 books which were distributed by the Ministry of National Education in the academic years of 2012-2013. Content analysis was used for the study. The frequency of main and secondary characters was examined on the texts according to age and gender. The figures of men and boys were examined also that they are shown “with whom, in what actions, in which places and with what objects”. Apart from these categories, the remarkable points on the contents of the texts according to gender were presented. According to the findings men and boys are more apparent in the books examined and they are visualized in harmony with the gender stereotypes. There are more men and boys as a main character than women and girls. Women are mostly represented by the roles of “mother, teacher, and nurse”. These findings show that traditional gender roles are presented to the students in the Turkish course books and gender inequality is reproduced as a consequence.