Tripolis'ten alınan tuğla numunenin eşdeğer dozunun optik uyarmalı lüminesans ve termolüminesans yöntemleriyle belirlenmesi

Abstract

Arkeometri çalışmalarında, arkeolojik ve jeolojik örneklerin tarihlendirilmesinde lüminesans yöntemler yaygın olarak kullanılmaktadır. Bu çalışmada Tripolis Antik Kentinden alınan pişmiş tuğla numunenin eşdeğer doz değerinin hesaplanması amaçlanmıştır. Tripolis antik kenti Denizli İli, Buldan İlçesi, Yenicekent Belediyesi sınırları içerisinde yaklaşık 3 kilometrelik bir alana yayılan antik kent Lykos (Çürüksu) Vadisi’nin kuzeybatı ucunda, vadiye hâkim bir tepenin güney yamacında yer alır. Örneklerin tarihlendirilmesi için bulunması gereken büyüklüklerden birisi eşdeğer dozdur (ED). Lüminesans şiddetinin soğrulan radyasyon dozuyla ilişkili olması, bir malzemenin son sıfırlanma olayından sonra soğurduğu radyasyon dozunun (eşdeğer doz) belirlenmesine (ölçülmesine) olanak sağlar. Eşdeğer doz için yapılan temel işlem numunelerin gömü boyunca soğurduğu radyasyon şiddetini, laboratuvar ışınlamalarına karşılık gelen lüminesans sayımlarıyla ölçeklendirmektir. Numunenin gömü boyunca soğurduğu radyasyon miktarı olan eşdeğer dozu belirlemek için çok tablet ilave doz (MAAD), tek tablet yeniden oluşturma ilave doz (SARA) ve seçilmiş tabletleri yenileme (SeAR) yöntemleri kullanılmıştır. Elde edilen sonuçlar birbirleri arasında değerlendirilmiştir. Eşdeğer doz değerleri MAAD_TL yönteminde 9.96±0.81 Gy, MAAD_OSL yönteminde 9.66± 0.95 Gy, SARA yönteminde 8.89± 0.60 Gy, SeAR yönteminde 8.81± 0.70 olarak hesaplanmıştır.

In archaeometry studies, luminescence methods are widely used for the dating of archaeological and geological samples. In this study, it is aimed to calculate the equivalent dose value of the cooked bricks piece taken from the ancient city of Tripolis. The ancient city of Tripolis is located on the southern slope of a hill, that is dominating the valley at the northwest end of the ancient city of Lykos ( Çürüksu) Valley, which spans an area of about 3 km within the borders of Yenicekent Municipality of Buldan district in Denizli Province. One of the values that must be invluded in the dating of the samples is an equivalent dose (ED). The relevance of OSL severity to the absorbed radiation dose make possible the determination of the radiation dose (equivalent dose) absorbed by a material after the last reset event. The basic process for the equivalent dose is scaling to intensity of radiation absorbed by the samples through the burial by the luminescence counts corresponding to the laboratory irradiation. In order to determine the equivalent dose which is the amount of radiation that the sample absorbs throughout the bruil, multiple tablet addition doses (MAAD), single tablet regeneration additional dose (SARA) and selected tablet replacement (SeAR) methods has been used. Obtained results has been evaluated among each other. The values of equivalent dose has been calculated as 9.96 ± 0.81 Gy in MAAD_TL method, 9.66± 0.95 Gy in MAAD_OSL method, 8.89± 0.60 Gy in SARA method and 8.81± 0.70 in SeAR method.