Olympos antik kenti erken Bizans dönemi kiliselerinde ikincil mekân ve yapılar

Abstract

Erken Bizans Dönemi kiliselerinin çevresinde bulunan ve kiliseyle bağlantılı birimler, Türkçe literatürde, genellikle “ek mekân” olarak tanımlanmaktadır. Bu tanımlamayla; kilisenin çevresinde yer alan birimlerin bir ek olarak inşa edilmesi veya birimlerin kilisenin inşasından sonraki bir dönemde inşa edilmesi gibi iki farklı anlam ortaya çıkmaktadır. Bu nedenle bir anlam kargaşası yaşanmakta ve “ek” kelimesinin tam olarak neyi ifade ettiği anlaşılmamaktadır. Dolayısıyla tanımlamanın yetersiz kaldığı noktalara açıklık getirmek önem arz etmektedir. Bu tezde, “ek mekân” tanımlamasıyla oluşan anlaşılmazlığı gidermek amacıyla yeni tanımlama önerileri getirilmiştir. Tanımlamalar, kilisenin ana amacı olan Ökaristi ayini temel alınarak yapılmıştır. Olympos Antik Kenti’nde, Erken Bizans Dönemi’ne tarihlenen dokuz bazilikanın çevresinde yer alan birimler çalışma alanı olarak belirlenmiştir. Sözde “ek mekân” olarak tanımlanan birimlerin Olympos kiliselerinin hepsinde bulunması, bu alanın seçilmesinde etkili olmuştur. Olympos’ta yer alan dokuz bazilikanın dördü kuzey kentte, beşi güney kentte yer almaktadır. Bu kiliselerle bağlantılı atrium, nartheks, galeri katı, yan nefler, vaftizhane gibi birimler bulunmaktadır. İşlevi henüz belli olmayan bazı birimler için benzer örneklerinden yararlanılarak işlev önerisi getirilmiştir. Olympos’taki bazilikaların çevresinde yer alan birimlerin, Ökaristi ayini temel alınarak incelenmesi ve değerlendirilmesi sonucu “ikincil mekân” ve “ikincil yapı” şeklinde tanımlanmaları önerilmiştir. İkincil mekân ve ikincil yapıların, kiliseye sonraki dönemlerde eklenerek inşa edilen örneklerinin, ek ikincil mekân ve ek ikincil yapı olarak tanımlanmasının daha uygun olacağı düşünülmüştür. İşlevi henüz belli olmayan bazı birimlere, yapılan çalışmalar ve değerlendirmelerle işlev önerisi getirilmiştir. Bu çalışmayla Erken Bizans Dönemi’ne tarihlenen kilise mimarisinin daha anlaşılır hale gelmesi amaçlanmaktadır.

The units around and related with the early Byzantine period churches are generally defined as “additional space” in Turkish literature. The term “additional”refers to a chronological diversity as well as the meaning of annex and subsidiary,in Turkish. For this reason, there is a confusion of meaning and it is not understood what exactly the word "additional" means. Therefore, it is important to clarify the points where the definition is insufficient. In this thesis, new definition proposals are made in order to eliminate the incomprehensibility caused by the definition of "additional space". Descriptions are made according to the Eucharist, which is the main purpose of the church. In Olympos Ancient City, the units around the nine basilicas dating to the Early Byzantine Period, have been identified as working area. In the selection of this area, it was important that the units defined as "additional space" were found in all of the churches of Olympos. Four of the nine basilicas in Olympos are located in the northern city and five in the southern city. There are units such as atrium, narthex, gallery floor, aisles and baptistery connected with these churches. For some units whose function is not yet clear, a function proposal has been made by using similar examples. As a result of the examination and evaluation of the units around the Olympos churches on the basis of the Eucharist, it was suggested that they should be defined as "subsidiary space" and "subsidiary building". It is thought that it would be more appropriate to define the examples of the subsidiary space and subsidiary buildings, which were added to the church in the following periods, as additional subsidiary space and additional subsidiary building. Based on studies and evaluations, function proposals were made for some units whose function was not yet clear. It is thought that the architecture of the church dated to the Early Byzantine Period will become more understandable with this study.