Ortaokul öğrencilerinin özetleme başarıları ile özetlemeye yönelik tutumları ve özyeterlik algıları arasındaki ilişki

Abstract

Özetleme, bireyin önemli bilgileri seçerek, önemsiz bilgileri silerek kaynak metni öznel yargılarını katmadan kısa bir biçimde yeniden yapılandırmasıdır. Bu araştırmanın amacı, ortaokul öğrencilerinin özetleme başarısı ile özetlemeye yönelik tutumları ve özetleme özyeterlik algıları arasındaki ilişkinin incelenmesidir. Çalışmada genel tarama modellerinden olan ilişkisel tarama modelinden yararlanılmıştır. Çalışma toplam 108 ortaokul öğrencisi ile yürütülmüştür. Katılımcıların özetleme becerileri “Öykü Özeti Değerlendirme Dereceli Puanlama Anahtarı” aracılığıyla öğrencilerin özet metinleri puanlanarak belirlenmiştir. Diğer yandan öğrencilerin özetleme tutumları “Özetlemeye Yönelik Tutum Ölçeği”, özetleme özyeterlik algıları ise “Özetleme Özyeterlik Ölçeği” ile belirlenmiştir. Elde edilen veriler istatistik programına aktarılmış ve çözümlemeler yapılmıştır. Elde edilen sonuçlara göre öğrencilerin özetleme başarıları orta ve özyeterlik algıları yeterli düzeydedir. Öğrencilerin özetlemenin önemine inandıkları, özetleme yapmaktan hoşlandıkları ve özetlemeye yönelik yüksek düzeyde olumlu tutumları olduğu görülmüştür. Öğrencilerin özetleme başarılarının, özetlemeye yönelik tutumlarının ve özetleme özyeterlik algılarının cinsiyet ve sınıf düzeyine göre anlamlı fark göstermediği saptanmıştır. Araştırmanın sonuçları; ortaokul öğrencilerinin özetlemeye yönelik olumlu tutumlarının ve yüksek özyeterlik algılarının özetleme başarısı açısından önemli bir değişken olduğunu ortaya koymuştur. Bunun yanında sınıf düzeyi arttıkça tutumlarının ve özyeterlik algılarının düşmesi dikkat çeken bir sonuçtur. Öğretim ortamlarındaki en büyük yanılgı öğrencilerin özetleme becerilerinin var olduğu düşüncesinden yönelimle okudukları bir romanın ya da ders kitabındaki bir metnin özetlenmesi yönündeki ödevlerin onlara sıklıkla verilmesidir. Öğrencilerin üstesinden gelemeyecekleri özetleme görevleri vermek hem özetlemeye yönelik olumsuz tutuma yol açabilir hem de özetleme özyeterlik algılarını düşürebilir. Bu nedenle öğrencilerin üstesinden gelemeyecekleri özetleme görevlerinden kaçınılması gerekir. Bunun yerine dil gelişimlerine koşut, sıralı ve sarmal bir izlence doğrultusunda aşamalı bir beceri gelişimi benimsenmelidir.