Kır-kent çeperinde yer alan kırsal yerleşimlerin sosyo-mekânsal dönüşümü: Ödemiş örneği

Abstract

Tarihsel süreçte kırsal alanların sürekli bir değişim ve devinim içerisinde olduğu görülmektedir. Bu değişimde iklim değişikliği, teknolojik gelişmeler, keşifler, toprağın mülkiyet yapısı, savaşlar ve krizler büyük rol oynamaktadır. Türkiye’de geçmişten bugüne kırsal alanların kalkındırılması ve kır-kent eşitsizliğin giderilmesi amacıyla çeşitli çalışmalar yürütülmesine karşın hedeflenen başarı sağlanamadığı görülmektedir. Kır-kent çeperinde bulunan ve sıklıkla kentleşme baskısı altında kalan yerleşimler, iyileştirilmiş kırsal planlama politikalarıyla, kentin kır üzerindeki olumsuz etkisini ortadan kaldırma potansiyeline sahip, doğa odaklı bir kentleşme modeli uygulamak için uygun alanlardır. Özellikle kentsel ve kırsal alanlar arasında bir geçiş bölgesi özelliği gösteren ve sıklıkla göz ardı edilen kır-kent çeperi üzerindeki kırsal dönüşüm süreci, planlama perspektifinde halen yeterince ele alınmamış bir konudur. Ancak, bütüncül bir kırsal dönüşümü sağlamak amacıyla kır-kent eşitsizliğinin giderilmesi gerekmektedir. Yapılan çalışmada öncelikle, kırsal alanların geçmişten günümüze hangi süreç ve müdahalelerden geçtiği incelenmektedir. İkinci olarak, İzmir’in kır-kent çeperinde bulunan Ödemiş ilçesinde yapılan saha araştırması ve kartopu mülakatlar aracılığıyla detayda incelemeler yapılmıştır. Üçüncü olarak, literatürde tespit edilen kırsal planlama parametreleri ve ölçütleri önerilen puanlama sistemiyle Ödemiş ilçesi özelinde değerlendirilmiştir. Son olarak, Ödemiş ilçesi kırsal dönüşüm sürecine dair planlama perspektifinden tespit ve öneriler sunulmuştur.

It is seen that rural areas have been in a constant change and motion in the historical process. Climate change, technological developments, discoveries, ownership structure of land, wars and crises play a major role in this change. Although several studies have been carried out to improve rural areas and eliminate rural-urban inequality in Turkey from the past to the present, it is seen that the targeted success has not been achieved. Settlements located in the rural-urban periphery and often under the pressure of urbanization are suitable areas to implement a nature-oriented urbanization model, which has the potential to eliminate the negative impact of the urban on the rural, with improved rural planning policies. Especially, rural transformation process on the rural-urban fringe, which is a transition zone between urban and rural areas and is often overlooked is still an issue that has not been adequately addressed in the planning perspective. However, rural-urban inequality should be eliminated in order to achieve a holistic rural transformation. In the study, firstly, the processes and interventions that rural areas have gone through from past to present are examined. Secondly, detailed investigations were carried out through case study and snowball interviews conducted in Ödemiş district in the rural-urban fringe of İzmir. Thirdly, the rural planning parameters and criteria determined in the literature were evaluated in the Ödemiş district with the proposed scoring system. Finally, determinations and recommendations regarding the rural transformation process of Ödemiş district were presented from the planning perspective.