Kabil su havzasının bazı akarsularının akım karakteristiklerinin havza fizyografik parametreleri

Abstract

Bu tez kapsamında, Afganistan’ın su kaynaklarını depolama, uygun şekilde yönetme, geliştirme ve akarsu havzalarının parametrelerinin Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) ile belirlenmesi için çalışma yapılmıştır. Çalışmada kullanılan iki önemli akarsuyun akım karakteristiğinin belirlenmesi için uzun dönem ortalama debi ve büyük anlık debi ele alınmış; Afganistan’da bulunan 5 ana büyük havza içinde yer alan Kabil ana havzasının alt havzalarının değerlerini hesaplayacak doğrusal ilişkilerin bulunması için çalışma yapılmıştır.Sayısal Yüksek Modeli (SYM) ve Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) yardımıyla havzaya ait toplam 25 adet fiziksel parametre otomatik olarak ve/veya hesap yoluyla elde edilmiştir. DEM'den elde edilen havza parametreleri: havza alanı (A), havza çevresi (P), havza ortalama kotu (Hort), havza maksimum kotu (Hmak), havza minimum kotu (Hmin), havza uzunluğu (Lb), havza ağırlık merkezinin X koordinatı, havza ağırlık merkezinin Y koordinatı, havza rölyefi (Rf), rölyef oranı (Rr), havza eğimi (SLP) ve sinüozite (SIN). Akarsu drenaj parametreleri ise akarsu ana kol uzunluğu (Lm), akarsu mertebesi (U), akarsu sayısı (Nu), akarsu uzunluğu (Lu), çatallanma oranı (Rb) ve dört ana yön (kuzey, doğu, güney ve batı) için bakı değerlerinden elde edilen oranlardır. Gözlem değeri olan alt havzalar için hesaplanan parametreler ile debi değerleri arasındaki ilişkiler geriye doğru adım adım çoklu doğrusal regresyon yöntemi ile incelenmiştir. ArcGIS yazılımı ile elde edilen havza fizyografik parametrelerinden yedi adet parametre, adım adım geriye doğru çoklu doğrusal regresyon analizinde kullanılmıştır. En iyi çoklu doğrusal regresyon modelleri, determinasyon katsayısı, düzeltilmiş determinasyon katsayısı ve tahmini standart hatası değerleri ile analiz edilmiştir.

Within the scope of this thesis, work was carried out to store, properly manage, develop and determine the parameters of Afghanistan's water resources with GIS. Long-term average flow rate and large instantaneous flow rate were discussed to determine the current characteristics of the two important streams used in the study; work has been carried out to find linear relationships to calculate the values of the sub-basins of the main Kabul basin.A total of 25 physical parameters of the basin were obtained automatically and/or through the account with the help of the DEM and GIS. Basin parameters are basin area, basin perimeter, average basin altitude, maximum basin altitude, basin minimum elevation, basin length, X and Y coordinate of the basin center of gravity, basin relief rate, basin slope and sinuosity. The stream drainage parameters are the ratios obtained from the care values for the main arm length , stream order, number of streams, stream length , forking rate and the rates obtained from the slope exposure rates for the four main directions (north, east, south and west).The relationships between the calculated parameters for sub-basins with available observation values and the flow rates were investigated by using the method of step by step backward multiple linear regression. Seven parameters from basin physiological parameters obtained with ArcGIS software were used in the step by step backward multiple linear regression analysis. The best multiple linear regression models were analyzed by using determination coefficient, corrected determination coefficient and estimated standard error values.