Antik devir inancında rüyaların rolü ve rüya yorumcuları

Abstract

Rüyalar, geçmişten günümüze değin insanoğlu için en gizemli olgulardan birisi olmuştur. Antik Devir’de rüyalar, tanrıların insanlar ile doğrudan ilişki kurduğu, onlara gelecek hakkında bilgiler ilettiği, yapılması veya yapılmaması gereken hareketleri gösterdiği iletişim araçlarından biri olarak düşünülmüştür. Tanrılar insanlarla rüyalar aracılığıyla iletişim kurduklarında mesajlarını açık veya üstü kapalı biçimde iletiyorlardı. Yorumlanmaya muhtaç olan rüyalar haliyle bu alanda ustalaşmış rüya yorumcularına ihtiyacı doğurmuştur. Bu gelenek sadece Grek ve Roma kültürlerine özgü değildir. Ön Asya ve Mısır’da Tunç Çağı’na ait metinlerde rüya yorumcularının ve rüya yorumlama olgusunun varlığına dair bulgulara rastlamak mümkündür. Rüya yorumcularının varlığına dair en erken atıflar Homeros’un İlyada’sında geçer. Profesyonel veya amatör yorumcular tarafından yorumlanan rüyalara ilişkin pek çok örnek antik metinlerde bulunmaktadır. Zamanla rüya yorumlarının yer aldığı rüya kitaplarının yazıldığı anlaşılmaktadır. O kitaplardan pek azı günümüze kadar ulaşabilmiştir. Onların içinde en iyi korunmuş olarak günümüze ulaşan rüya kitabı Daldisli Artemidoros’un İ.S. 2. yüzyıla tarihlenen Oneirokritika (Rüyaların Yorumları) adlı 5 kitaptan oluşan eseridir. Artemidoros, rüya yorumlamayı bilimsel olarak nitelenebilecek bir şekilde sistematik olarak incelemiştir. İnsanların doğal yaşantısı sırasında gördüğü rüyalar ve bunların yorumlanması elbette sosyal yaşam içerisinde önemli bir yer tutuyordu. Bununla birlikte, Antik Devir insanı, rüyalar yoluyla kehanet alabilmek için din ve inanç sisteminin içerisinde yer alan ve çeşitli ritüellerin uygulandığı yöntemlere de başvurmuştur. İnkübasyon olarak adlandırılan bu yöntemde, tanrılardan yardım dileyen kişi, yardım beklediği konu için tanrının kült alanında uyuyarak rüya yoluyla kehanet almayı amaçlamıştır. İnkübasyon yöntemini, Sağaltıcı İnkübasyon ve Kehanetsel İnkübasyon olmak üzere, iki başlık altında incelemek mümkündür. İlkinde, tedavi için tanrıdan veya tanrısal figürlerden rüya yoluyla şifa beklenmektedir. Bu yöntemin en yaygın olarak uygulandığı kült merkezleri içinde en önde olanlar Asklepieionlardır. İkincisinde ise, sağlık konusu da olmak üzere daha geniş bir yelpazedeki sorunlarla ilgili tanrılardan veya tanrısal figürlerden yardım dilenmiştir.

Dreams have been one of the most mysterious phenomena for human beings from past to present. In ancient times, dreams were thought to be one of the means of communication where the gods had a direct relationship with people, conveyed information about the future to them, and showed them the actions that should or should not be done. When the gods communicated with humans through dreams, they conveyed their messages either explicitly or implicitly. Dreams in need of interpretation naturally created the need for dream interpreters who are expert in this field. This tradition was not unique to Greek and Roman cultures. It is possible to find evidence of the existence of dream interpreters and the phenomenon of dream interpretation in the texts of the Bronze Age in Near East and Egypt. The earliest references to the existence of dream interpreters are in Homer's Iliad. Many examples of dreams interpreted by professional or amateur interpreters are found in ancient texts. It is understood that over time, dream books with dream interpretations had been written. Few of those books have survived to the present day. Among them, the best preserved dream book is Artemidoros of Daldis. It is a work consisting of 5 books called Oneirokritika (Dream Interpretation) dated to the 2nd century AD. Artemidoros systematically studied dream interpretation in a way that could be described as scientific. The dreams that people dreamed during their natural life and their interpretations, of course, had an important place in social life. However, the people of Ancient Greek and Roman period also applied to the methods in the religion and belief system where various rituals were applied in order to receive divinations through dreams. In this method, which is called incubation, the person who asked for help from the gods aimed to get an oracle through dreams by sleeping in the cult area of the god for the subject he was waiting for help. It is possible to examine the incubation method under two categories, namely, Therapeutic Incubation and Divination Incubation. In the first, healing through dreams were expected from gods or divine figures for treatment. Among the cult centers where this method was most widely applied, the Asclepieions were at the forefront. In the second, the gods or divine figures were asked for help with a wider range of problems, including health.