Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu tanılı çocuk ve ergenlerin ebeveynlerinde bakım verme yükü

Abstract

1950’li yıllardan sonra hız kazanan psikiyatrik hastalıklara bakım verme yükü araştırmaları ile bakım verme yükü risk faktörleri, bu yükü artıran ya da azaltan etkenler, ilişkili olabilecek durumlar, yapılabilecek müdahaleler gündeme gelmiştir. Başlıca ruhsal hastalıklar ile ilgili çok sayıda araştırma mevcut olmakla birlikte, oldukça sık görülen ve kronik seyreden dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu hakkında bu açıdan çok az şey bilinmektedir. Bu çalışmada Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) tanılı çocuk ve ergenlerin ebeveynlerinde bakım yükünü değerlendirmek, tedavinin ebeveynlerinin bakım yüküne etkisini incelemek ve tedavi dışında diğer faktörlerin bakım yüküne etkisini ortaya koymak amaçlanmıştır. Araştırma örneklemi, Pamukkale Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk ve Ergen Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Polikliniği’ne dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu belirtileri ile başvuran ilköğretim öğrencisi çocuk ve ergenlerden oluşmaktadır. Araştırmaya 6-14 yaş arası hastalar ve primer bakım verenleri dahil edilerek, hastalar 6 ay düzenli tedavi alıp almamasına göre iki gruba ayrılmıştır. İki grupta da çocuk ve ergenlerin bakım verenlerinden Conners Anne-Baba Derecelendirme Ölçeği- Yenilenmiş Uzun Formu (CADÖ-Y/U), Weiss İşlevsellikte Bozulma Ölçeği-Ebeveyn Formu Bakım Verme Yükü Ölçeği’ni doldurmaları istenmiştir. Ayırca, hasta ve ebeveynine; hastanın psikiyatrik tanılamasını yapmak amacıyla Okul Çağı Çocukları için Duygulanım Bozuklukları ve Şizofreni Görüşme Çizelgesi– Şimdi ve Yaşam Boyu Şekli-DSM-5 Kasım 2016- Türkçe Uyarlaması (ÇDŞG-ŞY-DSM-5-T) uygulanmıştır. ÇDŞG-ŞY-DSM-5-T’in kapsamadığı tanılar klinisyen tarafından DSM-5 tanı ölçütlerine göre değerlendirilmiştir. Sosyodemografik özelliklerin kapsayan bilgi formu ebeveynle yüzyüze görüşme yöntemiyle araştırmacı tarafından doldurulmuştur. Çalışmamızın sonucunda, tedavi almayan grupta yer alan ebeveynlerin düzenli tedavi alan grupta yer alan ebeveynlere göre daha sık aktif çalışma düzenine sahip oldukları, çocuklarının daha erken yaşta tanı aldıkları ve çocukları ile gün içinde daha uzun süre birlikte vakit geçirdikleri, daha sık özel eğitim aldıkları saptanmıştır. Bakım verme yükü ile DEHB’nin tanı yaşı arasında negatif yönlü, ek tanı sayısı ile pozitif yönlü ilişki olduğu gösterilmiştir. Ayrıca DEHB semptomlarının şiddetini derecelendiren Conners Anne-Baba Derecelendirme Ölçeği- Yenilenmiş Uzun Formu (CADÖ-Y/U)’nun tüm alt ölçekleri ile bakım verme yükü puanları arasında pozitif yönlü ilişki olduğu saptanmıştır. DEHB’li çocukların çeşitli alanlarda işlevselliklerini değerlendiren Weiss İşlevsellikte Bozulma Ölçeği-Ebeveyn Formu’nun tüm alt boyutları ile bakım verme yükü arasında pozitif yönlü ilişki saptanmıştır. Sonuç olarak, çalışmamız ülkemizde DEHB’li çocukların ebeveynlerinde bakım yükünün değerlendirilmesi ve ön planda tedavi olmak üzere diğer değişkenler ile bakım yükünü ilişkilendirilmesi açısından önemlidir. Bakım veren ve hastanın sağlığı açısından, hastanın DEHB tanısı aldığı andan itibaren bakım verenin de ihtiyaçları gözetilmesi, bakım verme yükü risk faktörleri açısından değerlendirilerek mümkün olan koruyucu önlemlerin alınması ve gerekli durumlarda ruhsal açıdan etkin şekilde desteklenmesi yararlı olabilir.

With the researches on the burden of caregiving for psychiatric diseases that gained momentum after the 1950s, the risk factors of the burden of care, the factors that increase or decrease this burden, the conditions that may be related, and the possible interventions have come to the fore. Although there are many studies on major mental illnesses, little is known about attention deficit hyperactivity disorder, which is very common and has a chronic course. In this study, it was aimed to evaluate the burden of care in the parents of children and adolescents diagnosed with Attention Deficit Hyperactivity Disorder (ADHD), to examine the effect of treatment on the care burden of their parents, and to reveal the effect of factors other than treatment on the burden of care. The research sample consists of primary school students who applied to Pamukkale University Medical Faculty Child and Adolescent Psychiatry Outpatient Clinic with symptoms of attention deficit hyperactivity disorder. Patients aged 6-14 years and their primary caregivers were included in the study, and the patients were divided into two groups according to whether they received treatment or not. In both groups, caregivers of children and adolescents were asked to fill out the Conners Parent Rating Scale-Revised Long Form, The Weiss Functional Impairment Rating Scale-Parent Form and Zarit Caregiver Burden Scale. In addition, patients and their parents were assessed with Interview Schedule for Affective Disorders and Schizophrenia for School-Age Children – Present and Lifetime Version- DSM-5 November 2016- Turkish Adaptation (K-SADS-PL-T), to diagnose the patient's psychiatric condition. Diagnoses not covered by -5 were evaluated by the clinician according to DSM-5 diagnostic criteria. The information form covering sociodemographic characteristics was filled by the researcher by face-to-face interview with the parents. As a result of our study, it was determined that the parents in the untreated group had more active work patterns than the parents in the regular treatment group and spent longer time with their children during the day, their children were diagnosed at an earlier age and received special education more often. It has been shown that there is a negative relationship between the burden of caregiving and the age at diagnosis of ADHD and a positive relationship with the number of additional diagnoses. In addition, a positive correlation was found between all subscales of the Conners Parent Rating Scale-Revised Long Form, which rates the severity of ADHD symptoms, and caregiving burden scores. A positive correlation was found between all sub-dimensions of the The Weiss Functional Impairment Rating Scale-Parent Form, which evaluates the functionality of individuals with ADHD in various areas, and caregiving burden. In conclusion, our study is important in terms of evaluating the burden of care in the parents of individuals with ADHD in our country and associating other variables with the burden of care, primarily treatment. In terms of the health of the caregiver and the patient, it may be beneficial to consider the needs of the caregiver from the moment the patient is diagnosed with ADHD, to take possible preventive measures by evaluating the caregiver burden regarding risk factors, and to support caregiver effectively when necessary.