Geç antik çağ’da Kibyra

Abstract

Günümüzde Burdur ili sınırlarının güneybatı ucundaki Gölhisar ilçesinde konumlanan Kibyra, antik dönemde Anadolu’nun farklı kültür bölgeleriyle çevrelenmiş önemli bir noktada yer almaktadır. Gerçekleştirilen bu çalışma kapsamında, kentte 2006 yılında başlayan ve hala devam eden sistematik kazı ve araştırmalar sonucunda açığa çıkartılan ve Geç Antik Çağ’a atfedilen kültür verilerinin tamamı bütüncül bir yaklaşımla ele alınmıştır. Böylece kentsel yaşamın maddi ortamına ilişkin arkeolojik ve epigrafik veriler ile yazılı kaynaklardan yola çıkarak, Geç Antik Çağ Kibyrası’nın inanç sistemi, sosyo-politik ve ekonomik yapısını değerlendirmek amaçlanmıştır. Bu bağlamda, Geç Antik Çağ’daki sosyal ve dini değişimin Kibyra’daki yansımaları, kentte gerçekleşen MS 417 depreminin ardından değişen agora merkezli mimari peyzaj ve kent merkezinde MS V. yüzyılda inşa edilen kiliselerde görülmektedir. Mimari veriler dışında kentte ele geçirilen nümismatik ve seramik veriler gibi diğer arkeolojik bulguların da değerlendirilmesi ile yerleşim tarihinin MS VII. yüzyıl sonlarına kadar devam ettiği anlaşılmıştır. Bu tarihten sonra hemen hemen her Anadolu kentinde görülen gerileme sürecinin Kibyra’da da yaşanmış olduğunun kanıtları, arkeolojik verilerin azlığı ve kullanımı son bulan mimari yapılardan anlaşılmaktadır. Kentte yaşamın zayıfladığı bu tarihten sonra, kentin yakın çevresinde kırsal hayatın devam ettiği görülmektedir. Göl çevresi, ova ve dağ eteği yerleşimleri ile yaylalarda tespit edilen dini mekânlar ile kırsal yaşamın kültür verileri bunu kanıtlamaktadır.

Kibyra, located in Gölhisar district at the southwestern end of Burdur province borders today, is located at a key point surrounded by different cultural regions of Anatolia in ancient times. Within the scope of this study carried out, all of the cultural data attributed to Late Antiquity, which were unearthed as a result of systematic excavations and researches that started in 2006 and still continue in the city, were handled with a holistic approach. Thus, it is aimed to evaluate the belief system, socio-political and economic structure of the Late Antique Kibyra, based on archaeological and epigraphic data regarding the material environment of urban life and written sources. In this context, the reflections of the social and religious changes in the Late Antiquity in Kibyra are seen in the Agora-centered architectural landscape that changed after the 417 AD earthquake in the city and in the churches built in the 5th century AD in the city center. In addition to the architectural data, when the history of the settlement was evaluated with the evaluation of other archaeological findings such as numismatic and ceramic data obtained in the city, it was understood that it continued until the end of the 7th century AD. The evidence that the regression process seen in almost every Anatolian city after this date was also experienced in Kibyra that is understood from the architectural structures that have ceased to be used and the scarcity of archaeological data. After this date when life in the city weakened, it is seen that rural life continued in the immediate vicinity of the city. This is evidenced by the cultural data of the rural life and the religious places found around the lake, plain and mountainside settlements and plateaus.