Toplumsal cinsiyet ve emek denetimi: Tekstil sektörü örneği

Abstract

1980'li yıllarla birlikte üretim rejiminde bir dönüşüm gerçekleşerek Fordist üretim rejiminin katı formu, yerini esnekleşmenin ve küreselleşmenin hâkim olduğu Post-fordist çalışma biçimine bırakmış, buna koşut olarak uluslararası işbölümü ilkeleri çerçevesinde endüstrileşmiş güçlü merkez ülkeler emek-yoğun sanayi faaliyetlerini çevre ve yarı-çevre ülkelere taşımıştır. Üretim biçiminde yaşanan bu dönüşüm istihdam edilen işgücünün yapısına da yansımış, çevre ülkelerdeki ihracata dayalı üretim yapılan fabrikalar yeni uluslararası işbölümü koşullarında rekabet edebilmek için itaatkâr ve ucuz bir işgücü kaynağı olarak çoğunlukla kadın işgücü istihdam etme eğiliminde olmuştur. Bu tez çalışmasında ise patriarkal kapitalizmin, feminize bir nitelik taşıyan meslek olarak tekstil sektöründe çalışan kadınları nasıl itaatkâr ve ucuz bir işgücü haline getirdiği, kadın çalışanların toplumsal cinsiyet algılarına ve emek sürecinin denetiminde uygulanan stratejilere odaklanılarak incelenecektir. Bu çalışmada araştırmanın öznesini kadınların oluşturması nedeniyle nitel araştırma yöntemlerinden biri olan feminist araştırma yöntemi kullanılması tercih edilerek Denizli’de ihracata dayalı üretim yapılan tekstil fabrikalarında çalışan 13 kadın işçiyle görüşülmüştür. Bu görüşmeler sonucunda işyerinde üretim sürecinde gerçekleştirilen denetim biçimlerinin kadınlar tarafından içselleştirilmesinin yanı sıra kadınların cinsiyetlerinden dolayı toplumsal arenada sürekli olarak denetim ve gözetim pratiklerine maruz kalmalarının üretim sürecinde izlenmelerini olağan karşılamalarına neden olduğu sonucuna ulaşılmıştır.

Along with the 1980s a revision took place in the mode of production, the rigid form of the Fordist production mode was replaced with Post-fordist working style dominated by flexibility and globalization. With this direction and information the industrialised core countries within the scope of international division of labour have moved their labour-intensive industrial activities to the periphery countries. The developments at the form of production have changed the structure of the employed work force. On the other hand, the export based factories in the periphery countries employed predominantly female labour force as a observant and cheap labour source in order to compete. In this thesis, it will be analyzed that how patriarchal capitalism as feminised profession makes women working in the textile industry an obedient and cheap workforce focusing on the gender perceptions of women workers and the strategies applied in labour control. In this study, as the subject of the research was women, using feminist research method which is one of the qualitative methods was preferred and it was interviewed with 13 female workers who work in export based textile companies in Denizli. As a result of these interviews, it is encountered that the forms of control carried out in the production process in the workplace area internalized by women. It has been concluded that women’s constant exposure to inspection and surveillance due to their gender causes them to consider it normal to be followed in the production process.