İstanbul Konferansı (1876)'na Giden Yolda İngiltere'nin "Doğu" Politikası

Abstract

1875'te Hersek Ayaklanması ile başlayan Balkan krizi (1875-1878), İngiltere'nin "Doğu" politikası ve Osmanlı-İngiliz ilişkileri için bir dönüm noktası olarak kabul edilebilir. Balkan Krizinin önemli bir safhası olan 1876'daki Bulgaristan Ayaklanması'nın oluşturduğu kamuoyu baskısı, İngiltere hükümetinin "Doğu" politikasını gözden geçirmesine ve bir değişim sürecine sokmasına zemin hazırlamıştır. Buna rağmen İngiltere, Osmanlı Devleti'nin bağımsızlığı ve toprak bütünlüğüne dayanan politikasından hemen vazgeçmemiştir. İngiltere'nin politik tavandaki değişim, benzer şekilde Bulgaristan Ayaklanması sonrasındaki Osmanlı-Sırp, Karadağ savaşları sırasında ve "Doğu Sorunu"nu bir çözüme kavuşturmak için toplanan İstanbul Konferansı öncesinde de devam etmiştir. Bu politik tavır, Osmanlı İmparatorluğu'nun parçalanması ve Rusya ile uzlaşılması düşüncesi içinde bulunan İngiltere'nin konferanstaki temsilcisi Lord Salisbury'nin şahsında daha radikal bir çizgiye çekilecektir. Nitekim Salisbury ile Rus temsilcisi Ignatiew'in "uyum içinde" hazırladıkları program, Osmanlı Devleti'nin bağımsızlığını hiçe saydığından konferans bir çözümü değil, çözümsüzlüğü getirecektir. Sonuçta bu çözümsüzlük Rusya'nın Osmanlı İmparatorluğu'na karşı Avrupa devletleri adına "Hıristiyanları Osmanlı esaretinden kurtarmak" amacıyla tek başına harekete geçmesine ve Osmanlı Devleti ile 1877 Nisanında bir savaşta baş başa kalmasına zemin hazırlayacaktır.