KARAKALPAK ŞAİR VE OZANI BERDAK’IN “ŞEJİRE” ADLI ŞİİRİ

Abstract

19. asırda yaşamış olan Karakalpakların en ünlü şair ve ozanıBerdak (Berdimurat Ğarğabay Ulı) Karakalpak edebiyatınınkurucularındandır. Türkiye Türklerinde Karacaoğlan, Aşık Veysel nekadar meşhur ise, Karakalpak Türkleri içinde Berdak da o kadarmeşhur bir kişidir. O, yaşadığı dönemdeki Karakalpakların sosyal,siyasi hayatlarını, örf ve âdetlerini, inançlarını, yaşayışlarını, gerçekçibir dille anlatmıştır. Arap harfleriyle yazılmış olan Berdak’ın şiirleri, dinîeserler sınıfında görülmüş ve yok edilmiştir. Bu sebeple ilk yazılınüshaları elimizde yoktur. Berdak’ın şiirlerini halk sevmiş veezberlemiştir. Onun şiirleri sonradan derlenmiş ve kitap hâlinegetirilmiştir.Berdak’ın “gejire” (gecere) adlı destansı şiiri, Karakalpak halkınınilk yazma şeceresi, Berdak da Karakalpak halkının sözlü gelenekteyaşayan tarihini kronolojik sıraya koyan ilk kişidir. Bu destan; boyların,kavimlerin, Orta Asya halklarının, onların adlarının ortaya çıkışıhakkındaki yazılı belgeler ve ağızda yaşayan hikâyeler temel alınarakyazılmıştır.Bu çalışmada Karakalpak şair ve ozanı Berdak’ın kısaca hayatıüzerinde durulmuş ve onun Karakalpak, Özbek, Kazak, Kıpçak,Türkmen halklarının tarihlerine dâir bilgiler ihtiva eden “gejire” adlıdestansı şiiri tanıtılmıştır. Araştırmamızın sonuna “Özel Gsimler Dizini”eklenmiştir. Berdak’ın “gejire”si, onun şairlik kudretini, halkının tarihîhayatına ilgisini, vatanseverliğini göstermesi bakımından çok önemli bireserdir. Bu çalışmayla Berdak’ın Türk dünyası içinde daha fazlatanınması, hak ettiği saygıyı ve ilgiyi görmesi amaçlanmıştır.