BAKÜ İÇERİ ŞEHER’DE SELÇUKLULAR DÖNEMİNDEN KALMA İKİ MESCİT: SINIG GALA (MUHAMMED) (1078) VE AŞUR (1169) MESCİTLERİ

Abstract

Bakü’de bugün İçeri Şeher adıyla anılan eski Bakü yerleşimindeküçük ölçeklerde inşa edilmiş çok sayıda mescit bulunmaktadır. Bumakalede Selçuklular’ın Anadolu dışında Azerbaycan Bakü’de bıraktığımaddi kültür izlerinden en erken tarihli iki örnek ele alınmıştır.Çalışmada Türk dünyasında az bilinen bu iki eserin tarih, bani, plân,mimari ve bezeme gibi yönleriyle ayrıntılı biçimde ele alınması amaçedinilmiştir. Bu sebeple Bakü ve çevresindeki yapılarda: gerekliölçümler, teknik çizimler ve fotoğraflama işlemleri yapılmıştır. Bununardından Bakü Berpa Arşivi’nde, Ahundov Kütüphanesi’nde ve Türkiyekütüphanelerinde kaynak araştırmaları ile çalışma tamamlanmıştır1.Türkler Anadolu’yu iskân edinmeleri ile başlattıkları süreçte eldeettikleri siyasi/askeri başarılarının yanında; belleklerinde getirdikleriestetik hissi, mimari anlayışı ve sanat biçimlerini de yeni yurtlarındauygulamışlardır. Bu hareketlilik boyunca geçtikleri güzergahlardameydana getirdikleri kentlerde bıraktıkları izlerden, Anadoluöncesindeki kültürel mirasın örneklerini bulmak mümkündür.Her iki yapının da Selçuklular’dan günümüze ulaşabilmiş enerken tarihli iki eser olması Türk mimarisindeki gelişimin izlenmesibakımından önemlidir. Selçuklular’ın Bakü’ye gelmesinden sonra inşaedilen ilk yapı olan Sınıg Gala Mescidi statik problemleri olan, sert kabagörüntülü ve yapıdan bağımsız büyük minaresiyle dikkat çekmektedir.Aşur Mescidi ise, çift katlı cephe düzenlemesi ve harimi bölen bezemelidestek kemeriyle az daha gelişmiş mimari arayışın bir ürünüdür. Ancakher iki kübik yapıda göze çarpan kusur; ağır, basık/karanlık başarısızbir mekan uygulamasıdır. Sonuç olarak, küçük ölçekli yapılarolmalarına rağmen Türk sanatı açısından bir yenilik getirmemeklebirlikte; mimari çizginin izlenmesi bakımından önemlidir.