NAMIK KEMAL'DE "TERAKKİ" VE "MAARİF" DÜŞÜNCESİ

Abstract

Osmanlı tarihinin son yüzyılı, Türk modernleşme sorununun Osmanlı aydınları arasında yoğun bir şekilde tartışılmasına tanıklık etmiştir. Bu aydınların önde gelenlerinden biri de "vatan ve hürriyet şairi" namıyla şöhret bulan Namık Kemal'dir. Namık Kemal, vatan, hürriyet, eşitlik, halk egemenliği, hukukun üstünlüğü, parlamenter sistem gibi modern çağın kavramlarını Türk toplumuna işlenmesi ve sonraki dönemlere etkisiyle bir devre damgasını vurmuştur. O, bütün bu kavram ve değerleri "medeniyet" dairesi içinde ele almıştır. Ona göre "medeniyet" insanlığın bilimde, teknikte, düşüncede, hukukta, sanayide, idarede ulaşmış olduğu ortak ve ileri değerler bütündür. Medeniyetçe ileri gitmiş olan Batı dünyası, dünyanın diğer kısımlarına öncülük edebilecek güçtedir. Bir ayağı Avrupa kıtasında olan Osmanlı Devleti'nin terakkisi, Batı medeniyetini kavramak ve yararlanmakla mümkün olacaktır. Gelişmek, kalkınmak, ilerlemek anlamında kullanılan terakki ancak "maarifle" başlayabilir, maarifle sürdürülebilirdi. Bu çalışma, Kemal'in medeniyet, terakki ve maarif tasavvurunu, Osmanlı Devleti'nin içinde bulunduğu durumun, fert, toplum ve devlet düzeni açısından Batı medeniyetiyle mukayesesini ele almaktadır. Kemal'in çalışmamıza konu olan görüşleri, İbret, Hürriyet, Hadika ve Diyojen gibi dönemin gazetelerinde yer alan makalelerinden istifade edilerek değerlendirilmiştir.