GEÇMİŞTEN GÜNÜMÜZE DENİZLİ’DE DERİCİLİK FAALİYETLERİ

Abstract

Deri; var olduğu günden itibaren duygu, düşünce, zevk ve yaratıcılığı ortaya koyan ve sanatsal ürünlere kaynaklık eden, bir anlamda uygarlığın doğuşunu-gelişimini simgeleyen ve günümüzde hemen hemen her alanda karşımıza çıkan bir kültürel varlıktır. Dünyadaki en eski meslek grupları arasında yer alan dericilik çok çeşitli disiplinlere kaynaklık etmiş ve araştırmalara konu olmuştur. Denizli'de dericilik mesleği yüzyıllardır babadan oğula usta-çırak ilişkisi içerisinde devam ede gelen bir meslek olarak karşımıza çıkmaktadır. Geçmişte ahilik teşkilatının doğması ve yayılmasında önemli bir yere sahip olan Denizli, günümüzde ülkemizin önemli bir kösele üretim merkezidir. Denizli'de dericilik geçmişi günümüze, günümüzü geleceğe taşıyan önemli ekonomik, sanatsal ve kültürel bir değerdir. Bu çalışma köklü bir geçmişe sahip dericilik kültürünü yaşatmak, gelecek kuşaklara aktarmak, ulusal ve uluslararası düzeyde tanıtmak ve çeşitli disiplinlere kaynaklık etmesi açısından büyük önem taşımaktadır. Bu çalışmanın gerçekleşmesi için yöntem anlayışımız ışığında amaca ulaşmada gerekli araçlar olan gözlem, söyleşi ve yerinde inceleme teknikleri kullanılmıştır. Gerekli verilere ulaşmak için Yeşilyuva Beldesi'ne (Acıpayam) ve Denizli Deri İhtisas Organize Sanayi Bölgesine gidilerek çalışanlar ile bire bir görüşmeler yapılmıştır. Deri üretim aşamaları ve ürüne dönüştürülmesi yerinde incelenerek fotoğraflar ile belgelenmiştir. Ayrıca literatür taraması yapılarak bu çalışmanın bilimsel bir tabana oturtulması sağlanmıştır. Denizli, ismini dokumacılık kültürü ile tanıtmış, sanayi ve üretimin hızla yol aldığı bir şehirdir. Ancak Denizli'de dericilik sanatı da dokumacılık sanatı kadar derin bir geçmişe sahiptir. Denizli'de dericilik bu yörenin Selçuklular tarafından 17 Eylül 1176 yılında fethedilmesi ile başlamış ve Honaz kalesinin ele geçirilmesinden sonra burada ilk yöresel Türk dericilik faaliyetinin temeli atılmıştır. Türkmen boylarının Denizli'ye yerleşmesi ile birlikte dericilik daha da gelişmiş ve tabaklar Denizli merkezinde de faaliyet göstermeye başlamıştır. Denizli'de tabaklık bir dizi zorluklara rağmen varlığını devam ettirerek ayakkabı, çizme, cilt, silah aksesuarı ve saraçlık olarak gelişimini sürdürmüştür. Deri insanoğlunun gelişim süreci ile şekil almış, işlenmiş ve bugünkü değerine kavuşmuştur. Türk kültüründe dericilik sosyal hayatın her boyutunda kaliteli işçilik ve üstün sanat değeri taşıyan ürünler ile dikkati çekmektedir. Bu çalışmada dericiliğin tarihsel gelişimi, özellikle ilk izlerinden itibaren farklı ülkelerdeki yayılışı, Türk kültüründeki yeri, ahilik kurumunun öncüsü Ahi Evren ve dericiliğin Anadolu'daki parlak dönemine ahilik teşkilatının etkisi konularına değinilmiştir. Özellikle Denizli'deki dericiliğin gelişimi ve sorunlarına, Güney Ege Kalkınma Ajansı (GEKA) tarafından desteklenen "Mirasımız Dericilik" projesi kapsamında hayat bulan Deri İhtisas Organize Sanayi Bölgesi ve buraya taşınan işletmelere, Yeşilyuva Beldesi'ndeki (Acıpayam) ayakkabı üretim atölyeleri ve bu atölyelerdeki kadın istihdamına dikkat çekilmiştir. Yapılan alan araştırması ve kaynak kişi görüşmeleri sonucunda aşağıdaki öneriler ortaya konulmuştur. Denizli'de dericilik sektörü; geleneksel deri işleme teknikleri ile mesleğe devam etme çabaları, işleme tekniklerinde yenilik arayışına gidilmemesi, eğitimli personel açısından yetersiz kalınması, gerekli tanıtımların yapılmaması ve günü kurtarma politikaları yüzünden geçmişteki değerini kaybetmiş olsa da varlığını sürdürmeye çalışmaktadır. Tüm bu olumsuzlukların yerel yönetimlerin de desteği ile giderilmesi ve ülke ekonomisinde hak ettiği değeri alması için "Mirasımız Dericilik" projesi gibi projelerin artırılarak ve çeşitlendirilerek dericilik sektörünün sorunlarına çözümler aranmalıdır. Yeşilyuva Beldesi'ndeki (Acıpayam) ayakkabı üretim atölyelerinde kadınların çalışması tüm Türkiye'ye örnek teşkil etmeli ve dericilik sektöründe kadın istihdamı artırılmalıdır. Denizli'de en az tekstil sektörü kadar köklü bir geçmişe sahip olan dericilik sektörü, çok fazla sayıda fire vererek yatırımların tekstile kaymasına neden olmuştur. Denizli'nin ülkemiz için önemli bir kösele üretim merkezi olduğu kadar ahilik teşkilatının doğmasında ve yayılmasındaki etkisi de unutulmamalıdır. Bu geleneğin öncüsü olan Ahi Evren'in isminin yaşatılması için Denizli Deri İhtisas Organize Sanayi Bölgesinde yer alan yönetim binasının karşısındaki sokağın ismine "Ahi Evren Caddesi" adı verilmiştir, ancak bu durum yetersizdir. Denizli yerel yönetimleri tarafından Ahi Evren adına düzenlenecek olan çeşitli programlar ile hem Ahi Evren'in ismi anılmalı hem de ahilik teşkilatının deri sektörü üzerindeki etkileri ortaya çıkartılmalıdır