ESKİ TÜRKÇEDE ORUNÇ/URUNÇ: RÜŞVET SÖZCÜĞÜ ÜZERİNDE BİR ARAŞTIRMA

Abstract

Rüşvet sözcüğü Arapçadır. İslam hukukunda rüşvet genel olarak kabul edilmeyen bir davranıştır. Rüşvet bütün devlet örgütlerinde görülen suçlardan biridir. Bu suç biçimi, siyasi düşünce ve hukuk tarihinde vücudu sarıp tüketen kanser hastalığına benzetilmiştir. Rüşveti önlemek bütün devletlerde adaleti sağlamanın ön şartı ve devletin devamını sağlayacak bir politika olarak ifade edilmiştir. Rüşvet devleti zaafa uğrattığı gibi toplumu da ahlaken çürüten bir etkendir. Hem devlet hem de toplum hayatında rüşvet kasıtlı olarak hediye ile karıştırılmış ve bir hediye çeşidi gibi tanımlanmaya çalışılmıştır. Bu tutum rüşvet suçunu meşrulaştırma isteğinin bir yansıması olarak kabul edilebilir. Geçmişten bugüne değin Türk devletlerinde de rüşvetin izine rastlanmaktadır. Türkler İslamlaşırken pek çok Arapça terim de Türkçeye girmiştir. Bu terimlerden biri de rüşvet sözcüğüdür. Bazı Eski Türkçe metinlerinde Arapça rüşvet sözcüğünün Türkçe karşılığı olarak orunç/urunç sözcüğü görülmektedir. Eski Türkçenin Orhun yazı dilinde bu sözcüğe rastlanmaz. Budist, Maniheist, Nasturi Uygur Türkçesi metinlerinde de rüşvet karşılığında herhangi bir sözcük kullanılmamıştır. Ancak, XI.-XIII. yüzyıllara arasındaki İslami Türkçe metinlerin bir kısmında orunç/urunç sözcüğüne rastlanmaktadır. Bu sözcük Divanu Lügati't-Türk, Kutadgu Bilig, Mukaddimetü'l-Edeb ve İbni Mühenna Lügati'nde de geçer. Bu eserlerde sözcüğün Arapça karşılığı verilir. Çeşitli deyim ve atasözleri ile birlikte kullanılışı örneklenir. Döneme ilişkin sözlük ve gramerlerde bu sözcük hakkında değişik bilgiler bulunmaktadır. Bu çalışmada sözcüğün metinlerdeki görünüşü, anlamı ve yapısı dönem kaynakları ışığında incelenmeye çalışılmıştır