Parşömen tarihi ve Bergama’daki geleneksel parşömen ustaları

Abstract

Deri kelimesi, eski Türk boylarında hakana ödenen vergi anlamında kullanılan “tirik”kelimesinden gelmektedir. Bu etimolojik anlam, toplumsal ve ekonomik tarih açısından derinin,aslında kültür açısından bir değer olduğunun en güzel göstergesidir. Günümüzde ayakkabılarda,giysilerde, dekoratif ev ve ofis eşyalarında hatta mobilyada ve eski Türk toplumlarında dakalpaklarda, çizmelerde, sırt çantalarında, hayvanların koşum takımlarında kullanılan deri,dayanıklılığı ve uzun yıllar bozulmadan saklanabildiği için yazı materyali – “parşömen” olarak dakullanılmıştır. Parşömen, kendisine yüklenen kültür rolü gereği büyük arkeolojik öneme sahiptir.Parşömenin teknik yapısı, üretim teknolojisi, konservasyon ile restorasyonu ve kullanım alanlarıile ilgili ayrıntılı pek çok çalışma mevcuttur. Ancak günümüzde halen parşömen üretimi yapan sonustalar hakkında akademik ve bilimsel herhangi bir çalışmaya rastlanılmamıştır. Bu çalışmada,parşömen üretimini geleneksel yöntemlerle devam ettiren başta İsmail ARAÇ ve yetiştirdiği ustalarDemet SAĞLAM TOKBAY ve Nesrin ERMİŞ hakkında bilgi verilmeye çalışılmıştır. Ayrıca,parşömenin günümüzdeki kullanım alanları; ustalar ile söyleşi, yerinde araştırma ve fotoğraflarlabelgelendirme yöntemleri ile incelenmiştir. Çalışma sonucunda, teknolojik alet ve kimyasal maddekullanmadan tamamen doğal ve geleneksel yöntem ile parşömen üretimini bilen çok az sayıdaustanın olması, diğer tüm el sanatları ve zanaatlarında da olduğu gibi bir sorun olarak karşımızaçıkmıştır. Bu yüzden Anadolu’ya ait bu kültürel değerin yaşatılabilmesi için yeni ustalar yetiştirmelive bu mesleğe gereken destek sağlanmalıdır.