Osmanlı Makedonyasında Slavist Bulgar komita faaliyetleri

Abstract

Ulusçuluk çağının Osmanlı Makedonyası, Balkanların yerel güçleri ve dönemin büyük devletleriarasındaki çatışma ve rekabetin belirleyici bir unsuru olarak kendini göstermiştir. Bu çerçevedebölgede cereyan eden Slav, Yunan, Ermeni, Arnavut, Ulah ve Romenlerin komitacılık faaliyetleriulusal çıkarların temini adına farklı boyutlarıyla geniş bir sahaya yayılmıştır. Özelde Slavist komitacılıkfaaliyetleri büyük ölçüde Bulgar komitacıları -kısmen Sırp komitacıları- tarafından yürütülürkengenel olarak Bulgaristan Prensliği’nden destek görmüştür. Osmanlı belgeleri Slavist komitacıların 19.Yüzyıl sonlarında Makedonya’nın her tarafına yayıldığını gösterirken, Bulgar hükümetinden genelolarak destek gördüklerini ve silah ve mühimmat tedariki konusunda Avrupalı devletlerle sıkı birbağının olduğunu ortaya koymaktadır. Rusya, Avusturya ve İngiltere’nin süreçte başrol oyuncularıoldukları anlaşılmaktadır. Makedonya’daki komitacılar, zaman zaman Osmanlı Devleti’ne karşıortak çıkarların gerektirdiği durumda işbirliği yapma yoluna gitmişlerse de, büyük ölçüde ulusalçıkarlarının gerekli kıldığı hedeflere ulaşmaya çalışmışlardır. Buna karşı Osmanlı hükümetininyetersiz ve sonuçsuz diplomatik çabası Makedonya’nın Osmanlı Devleti açısından trajik sonunuönleyemedi. Tabiidir ki bu sonda yerel yöneticilerin “gafleti” ayrı bir safha teşkil etmiştir. BulgaristanKomiserliği’nden gönderilen 16 Mart 1902 tarihli yazıdan da anlaşıldığı üzere 20. Yüzyıl başlarınagelindiğinde komitacıların süre giden ve engellenmeden yürüttükleri faaliyetleri karşında Osmanlıyerel memurlarının “ihmâlleri” sayfalar dolusu idi ve artık Makedonya’da kanlı bir “ihtilâl”in eşiğinegelinmişti.