Kent formunun morfolojik analizi: Denizli örneği

Abstract

Kent formlarının mekânsal ve işlevsel bileşenleri üzerine araştırmalar irdelenirse; kent formunun biçimlenmesinde mekânsalbüyüklük, arazi kullanım, ulaşım sistemi, yerleşme deseni/dokular, nüfus yoğunluğu gibi bileşenlerin ideal birlikteliğine vurguyapıldığı görülür. Dolayısıyla, kent formunun tarihsel süreçte değişim–dönüşüm sürecinin çözümlenmesi ve etkinliği–verimliliğininbelirlenmesinde, sınırlar, arazi kullanım biçimi, ulaşım sistemi ve yoğunluk verilerinin tarihsel arka plan ve planlama deneyimleribağlamında temel göstergeler olarak kullanılabileceği düşünülmektedir. Bu araştırmanın amacı; tarihsel gelişim süreci ve planlamadeneyimlerine ilişkin bilgi birikimi bağlamında sınırlar (doğal ve yapay eşikler), arazi kullanım biçimleri, ulaşım sistemi ve yoğunluk(nüfus dağılımı) göstergeleri eşliğinde Denizli kent formunun değişim–dönüşüm sürecinin irdelenerek, kent formunun etkinliği verimliliğinin sürdürülebilir kent formu tartışmaları açısından değerlendirilmesidir. Araştırmada 4 (dört) aşamadan oluşan bir yöntemkurgusu izlenmiştir. Birinci aşamada: tespit–gözlem ve fotoğraflama çalışmaları yoluyla Denizli kent formunun gelişme potansiyel vedinamikleri bağlamında mekânsal–işlevsel sınırları tanımlanmıştır. İkinci aşamada; kavramsal–kuramsal arka plan kapsamında kentformunun bileşenleri ile verimlilik–etkinliğinin çözümlenmesinde kullanılacak göstergeler saptanmıştır. Üçüncü aşamada: tarihselgelişim süreci ve planlama deneyimleri esas alınarak üretilen analitik haritalar eşliğinde Denizli kent formunun mekânsal ve işlevselgelişim dinamikleri belirlenmiştir Dördüncü aşamada: Denizli kent formu morfolojik göstergeler eşliğinde ayrıntıda irdelenerek, kentformunun etkinlik–verimliliğinin sürdürülebilir kent formlarına yönelik tartışmalar bağlamında değerlendirilmiştir. Yapılandeğerlendirmeler sonucunda; Denizli kent formunun biçimlenmesinde, tarihsel arka plan ve planlama deneyimleri esas olmak üzeresınırlar, arazi kullanım biçimi ve ulaşım sistemi ile yoğunluk kararlarının etkili olduğu belirlenmiştir. Bu araştırmanın kavramsal–kuramsal arka plana dayalı bilgi birikimi esas alınarak ortaya konan göstergeler ile analitik haritalar eşliğinde çözümlemelere dayananyöntem kurgusu bakımından özgün değer taşıdığı düşünülmektedir. Bu yönüyle; Denizli kenti örneğinde gerçekleştirilen buaraştırmanın gerek kent formunun etkinlik analizi üzerine odaklanan akademik–bilimsel çalışmalara gerekse planlama–uygulamaçalışmaları bağlamında yerel yönetimlere katkı sağlayacağı beklenmektedir.