Anadolu’da roma imparatorluk dönemi mimari bloklarında medusa bezemesi

Abstract

Medusa, Grek sanatında Arkaik Dönem’den itibaren karşımıza çıkan ve popülerliğini yüzyıllar boyunca koruyan mitolojik birkadın figürüdür. Tanrıça Athena’nın düşmanlığını kazanan ve ölümlü olduğu için kahraman Perseus tarafından başı kesilerekcezalandırılan Medusa, onunla göz göze gelen kişileri taşa çevirme gücüne sahiptir. Bu inancın yansıması olarak antik dönemeait çeşitli sanat eserleri üzerinde sevilerek betimlenen Medusa, Roma İmparatorluk Dönemi’yle birlikte Anadolu’da inşaedilen dini ve kamusal işleve sahip yapıların dekorasyonunda kullanılan popüler bir bezeme öğesi haline gelmiştir. Farklı yayınçalışmalarındaki örneklerin bir araya getirilmesiyle oluşturulan bu çalışma, Medusa bezemesinin kaide, başlık, arşitrav-friz,tavan-kemer kaseti, konsol, konsollu geison-sima, kemer ve alınlık bloklarının dekorasyonunda kullanıldığını göstermiştir.Bezemenin tespit edildiği yapılar ise başta tapınak olmak üzere nymphaeum ve tiyatrolardır. Ancak propylon, agora,gymnasium, kütüphane, hamam, bazilika ve stadyum gibi kamusal nitelik taşıyan yapıların bezeme programına da alındığıgörülmektedir. Julius Cladiuslar Dönemi’nden itibaren mimari bloklar üzerinde yerini alan bezemenin, özellikle MS 2. yüzyıldanMS 3. yüzyılın başına kadar Anadolu’daki birçok bölgede inşa edilen yapıların dekorasyonunda yoğun bir şekilde kullanıldığıtespit edilmiştir. Medusa bezemesinin mimari yapılarda yalnızca doldurma motifi olarak kullanılmadığı, ölümsüzlüğü ifadeeden kutsal bir figür olduğu, aynı zamanda betimlendiği yapıyı kötü gözlere/olumsuzluklara karşı koruyan, zaferi ve başarıyıtemsil eden sembolik bir ifadesinin olduğu düşünülmektedir.