1923-1930 yılları arasında Türkiye Danimarka ilişkileri

Abstract

Bu yüksek lisan tezi, Cumhuriyetin ilanı ve Türk topraklarında yeni bir rejimin tesisinin üzerinden geçecek olan yüz yıla çok yakın olduğumuz 2022 yılında Türkiye Cumhuriyeti ve Danimarka ilişkilerinin 1923 ve 1930 yılları arasındaki gelişimin ele almak amaçlanmıştır. Türkiye-Danimarka İlişkilerinin tarihsel sürecini, siyaset, iktisat, diplomasi, sanayi, ticaret ile sosyal ve kültürel boyutlarıyla ele alınmıştır. Birinci bölümde 1756 Osmanlı-Danimarka Ticaret Antlaşması ile başlamış olan ilişkiler, Türk ve Danimarkalı isimler çevresinde gelişen siyasi koşullarla beraber incelenmiştir. Tanzimat Fermanı sonrasında Osmanlı toprakları üzerinde yoğunlaşan Danimarka kültür seferlerinin siyasi, diplomatik ve ticari etkileri üzerinde durulmuş ve Meşrutiyet döneminde iki ülke arasındaki ilişkiler ticari oranlarla desteklenmiştir. İlk bölümün son kısmında, 1. Dünya Savaşı’nın (1914-1919) Osmanlı-Danimarka ilişkilerine etkileri ele alınmıştır. İkinci bölüm, İstanbul merkezli Osmanlı Devleti ve Ankara merkezli TBMM hükümeti olmak üzere iki başlı bir yönetimin söz konusu olması sebebiyle Milli Mücadele’de Türkiye-Danimarka İlişkileri başlığı altında incelenmiştir. Ayrıca Mondros Mütarekesi’nin imzalanması ve işgaller sürecinde Danimarka ve Osmanlı hükümetlerinde diplomasi, siyaset ve basın üçgenindeki yansımalar ele alınmıştır. Mütareke ertesinde Sevr Antlaşması bahane edilerek başlatılan işgal dönemi ilişkileri, Danimarka ve Türkiye’deki siyasi, politik ve iktisadi koşullar hakkında kayda geçirilmiş olan resmi istatistik bilgileri ve arşivler yardımıyla ele alınmıştır. Mudanya Mütarekesi dönemi ve uluslararası çalışmalarda bir dönüm noktası olan Lozan Antlaşması, bütün yönleriyle TBMM-Danimarka ilişkileri açısından ele alınmıştır. Üçüncü Bölümde, Türkiye-Danimarka ilişkilerinde 1923-1930 tez konusu beş alt başlık çerçevesinde ele alınmıştır. 1925 yılında imzalanmış olan Dostluk ve İkamet Antlaşmasıyla başlayan resmi ilişkiler üçüncü bölümün de başlangıç noktasını teşkil etmiştir. 1926 yılında yeniden düzenlenmiş olan dostluk antlaşması, Türkiye-Danimarka diplomasisinin Cemiyet-i Akvam ile eş güdümlü hareket etmesi sonucunda 1927 yılından itibaren demiryolu sürecine evrilmiştir. İsveç-Danimarka Konsorsiyumu ve Danimarka Kampsax Şirketi’nin Türkiye’deki mühendislik faaliyetleri 1927’den 1932 yılına kadar süren inşa faaliyetleri çerçevesinde üçüncü bölümde yer almıştır. Aynı yıl aralığı içerisinde gerçekleşmiş olan Dostluk, Ticaret ve Denizcilik Antlaşması, dış ticaret verileriyle birlikte ele alınmıştır. 1923-1930 yılları arasında Türkiye-Danimarka sosyal ve kültürel ilişkileri ise alt başlık olarak ele alınarak üçüncü bölüm sonlanmıştır.

In this master thesis, it is aimed to deal with the development of the relations between the Republic of Turkey and Denmark between 1923 and 1930 in 2022, when we are very close to the centennial of the proclamation of the Republic. The historical process of Turkey-Denmark Relations is discussed in terms of politics, economy, diplomacy, industry, trade and social and cultural dimensions. In the first chapter, the relations that started with the 1756 Ottoman-Danish Trade Agreement were investigated together with the political conditions that developed around Turkish and Danish names. The political, diplomatic and commercial effects of the Danish cultural expeditions concentrated on the Ottoman lands after the Tanzimat Decree were emphasized and the relations between the two countries during the Constitutional Period were supported by commercial rates. In the last part of the first chapter, the effects of the First World War (1914-1919) on the Ottoman-Danish relations are discussed. The second part was investigated under the title of Turkey-Denmark Relations in the National Struggle, since there was a two-headed administration due to the Ottoman State centered in Istanbul and the government of the Parliament centered in Ankara. In addition, the signing of the Armistice of Mudros and during the occupations its reflections in the triangle of diplomacy, politics and press in the Danish and Ottoman governments were examined. After the armistice, the relations during the occupation period, which started with the Treaty of Sevres as an excuse, were handled with the help of official statistical information and archives about the political, political and economic conditions in Denmark and Turkey. The Mudanya Armistice period and the Lausanne Treaty, which was a milestone in international studies, were discussed in all aspects from the perspective of the TBMM-Denmark relations. In the third chapter, the main subject that 1923-1930 in Turkey-Denmark relations were discussed within the framework of five sub-titles. The official relations, which started with the Friendship and Residence Treaty signed in 1925, constituted the starting point of the third chapter. The friendship treaty, which was rearranged in 1926, has evolved into a railway process since 1927 as a result of the mutual of Turkey-Denmark diplomacy with the United Nations. The engineering activities of the Swedish-Danish Consortium and the Danish Kampsax Company in Turkey are included in the third chapter within the framework of the construction activities that lasted from 1927 to 1932. Treaty of Friendship, Commerce and Navigation (with Protocol), which took place in the same year, has been discussed together with foreign trade data. The third chapter was concluded by considering the Turkey-Denmark social and cultural relations between the years 1923-1930 as a sub-title.