Türkiye’deki Geç Dönem Osmanlı hastane binaları (1827-1923)

Abstract

Osmanlı devletinde, 18. yüzyılda ilk olarak askeri alanda başlayan modernleşme hareketleri zamanla sosyal, kültürel ve kamu alanlarına da yansımıştır. Bu yansıma neticesinde yeni yapı türleri ortaya çıkmış ve bunların en önemlilerinden birisi de hastane binaları olmuştur. Artan savaşlar ve salgın hastalıklar nedeniyle yetersiz kalan darüşşifalar ihtiyacı karşılayamaz duruma gelmiştir. Modernizasyon hareketlerinin arttığı III. Selim döneminde ilk hastaneler meydana getirilmiştir. Önceleri İstanbul’da inşa edilen hastane binaları 19. yüzyılın ortasından itibaren taşraya yayılmış, özellikle Sultan Abdülhamid döneminde Osmanlı coğrafyasının büyük kesiminde yükselmeye başlamıştır. Osmanlı Devleti’nde azınlıklar ile misyonerlik faaliyetleri yürüten devletler de özellikle Tanzimat ve Islahat fermanları sayesinde kazandıkları haklar neticesinde hastaneler inşa etmişlerdir. Tez çalışmasında, Avrupa ve Amerika’da tıbbi bilginin gelişimine paralel olarak oluşturulan modern hastane binalarının Osmanlı Devleti’ne yansıması üzerinde durulmuş ve hastanelerin mimari biçimlenişi ile 19. yüzyılda ortaya çıkan kamu binalarının arasındaki yeri karşılaştırmalı olarak ele alınmıştır.

In the Ottoman state, the modernization movements that firstly started in the military field in 18th century, were also reflected in the social, cultural and public area over time. As a result of this reflection new structure types were emerged and one of the most important of them was hospital buildings. Due to increasing wars and epidemics, darüşşifas which became insufficient, could not meet the needs. The first hospitals were built during the Selim III period. Hospital buildings, which were previously built in Istanbul, spread to the countryside since the middle of the 19th century, and they began to rise in a large part of the Ottoman geography, especially during the reign of Sultan Abdülhamid. The states that carried out missionary activities with the minorities in the Ottoman State also built hospitals as a result of the rights they gained, especially thanks to the Tanzimat and Islahat edicts. In the thesis, the reflection of the modern hospital buildings, which were created in parallel with the development of medical knowledge in Europe and America to the Ottoman State was emphasized and the place between the architectural formation of the hospitals and the public buildings that emerged in the 19th century was discussed comparatively.