Tripolis Antik Kenti'nde bulunan amphoraların mineralojik ve petrografik özelliklerinin belirlenmesi

Abstract

Bu tez çalışması ile Tripolis (Denizli) antik kentinde ele geçen amforaların arkeometrik analiz yöntemleri ile incelenerek pişirim sıcaklıklarının belirlenmesi ve örneklerin yerel üretim olup olmadıklarının ortaya koyulması amaçlanmıştır. Bu kapsamda 37 adet örnek üzerinde renk tayini, optik mikroskop, X-ışını Floresan ve seçilmiş örnekler üzerinde de X-ışını Kırınımı, Taramalı Elektron Mikroskobu-Enerji Ayırımlı X-ışını Spektroskopi, Diferansiyel Taramalı Kalorimetre–Termogravimetrik ve Fourier Dönüşümlü Kızılötesi Spektroskopi analizleri yapılmıştır. Elde edilen renk ölçümleri ve kimyasal analiz sonuçları istatiksel yöntemlerle de değerlendirilmiştir. Petrografik analizle amfora örneklerinde yoğun olarak mika, kuvars, feldispat ve kalsit mineralleri içerdiği ve yoğunluklarına göre 4 ana petrografik gruba ayrılabileceği anlaşılmıştır. Mineralojik analizlerle amfora örneklerinin pişme sıcaklıklarının petrografik grup 1 ve 3’de 800-850oC’de, petrografik grup 2 ve 4’de ise 800oC’nin altında pişirilerek üretilmiş oldukları belirlenmiştir. Kimyasal analizlerin sonucunda ise amfora örneklerinin 2 ana kimyasal gruba ayrılabileceği anlaşılmıştır. Örneklerin kimyasal ve mineralojik bileşimlerinin oldukça uyumlu olduğu görülmüştür. Tüm analizlerin değerlendirilmesi ile kimyasal grup 1 örneklerinin Menderes Vadisi olarak tanımlanan bölgedeki kil kaynağından, kimyasal grup 2 örneklerinin ise Lykos Vadisi olarak tanımlanan bölgenden olmak üzere iki farklı kil yatağına ait olabileceği sonucuna varılmıştır. Ayrıca, arkeolojik yönden farklı tipolojideki örneklerin farklı kil yataklarından alınan killerle üretilmiş olabileceği de bu tezle elde edilen verilerle ortaya koyulmuştur.

In this thesis, it is aimed to determine the firing temperatures of the amphorae found in the ancient city of Tripolis (Denizli) by using archaeometric analysis methods and to reveal whether the samples are local production or not. In this context, color determination, optical microscope, X-ray Fluorescence analyzes on 37 samples and X-ray Diffraction, Scanning Electron Microscopy-Energy Dispersive Spectroscopy, Differential Scanning Calorimetry-Thermogravimetric and Fourier Transform Infrared Spectroscopy analyzes were performed on selected samples. Color measurements and chemical analyses results were also evaluated with statistical methods. By petrographic analyses, it was understood that the amphora samples contain intensely mica, quartz, feldspar and calcite minerals and can be divided into 4 main petrographic groups. By mineralogical analysis, it was determined that the firing temperatures of the amphora samples were produced by firing at 800-850oC in petrographic groups 1 and 3 and below 800oC in petrographic groups 2 and 4. As a result of chemical analysis, it was understood that amphora samples could be divided into 2 main chemical groups. It was observed that the chemical and mineralogical compositions of the samples were quite compatible. By evaluating all analyzes, it was concluded that the chemical group 1 samples may belong to two different clay deposits, from the clay source in the region defined as the Menderes Valley, and the chemical group 2 samples from the region defined as the Lykos Valley. In addition, it has been revealed by the data obtained in this thesis that the samples with different typologies from the archeological point of view may have been produced with clays taken from different clay deposits.