Örgütsel adalet ve yönetici desteği ile ihbarcılık (whistleblowing) arasındaki ilişkide psikolojik güvenliğin aracılık rolü

Abstract

İhbarcılık (Whistleblowing) davranışını birçok ülkede farklı yönleriyle ele alan çok sayıda çalışma olduğu görülmektedir. İhbarcılık, ilk başta etik dışı bir davranış biçimi olarak algılansa da, uzun vadede örgütler için faydalı sonuçları olan bir davranışı ifade etmektedir. Bu bağlamda, ihbarcılık davranışı, örgütsel düzene karşı bir tehdit olarak değil, örgütün yaşamını geliştirmesi ve sürdürmesine katkıda bulunan bir davranış biçimi olarak değerlendirilmektedir. Örgütlerde ihbarcılık davranışının etkin bir şekilde gerçekleşebilmesi için öncelikle söz konusu davranışın öncüllerini tespit etmek önemli hale gelmektedir. Bu çalışma kapsamında ihbarcılık davranışının öncülleri olarak örgütsel faktörlerden, yönetici desteği, örgütsel adalet ve psikolojik güvenlik kavramları ele alınmıştır. İlgili literatürde bu değişkenleri bir arada araştıran ve psikolojik güvenliğin aracılık rolünü üstlendiği bir çalışmaya rastlanılmamıştır. Dolayısı ile mevcut araştırmanın örgütsel davranış literatüründe konuya ilişkin tartışmalara katkı sağlayacağı ve çalışanların ihbarcılığa ilişkin davranışlarının ortaya çıkmasında etkili olabilecek öncül kavramlar konusunda araştırmacılara ve yöneticilere ışık tutabileceği düşünülmektedir. Bu kapsamda mevcut çalışmanın amacı, çalışanların yönetici desteğine ve örgütsel adalete ilişkin algıları ile ihbarcılık davranışları arasındaki ilişkide psikolojik güvenliğin aracılık rolünün incelenmesidir. Araştırma modeli, yapılan literatür taraması sonucu değişkenler arasındaki kuramsal ilişkilere dayandırılarak oluşturulmuştur. Modelde “Yönetici Desteği” ve “Örgütsel Adalet” kavramları bağımsız değişken, “İhbarcılık (Whistleblowing)” kavramı bağımlı değişken, “Psikolojik Güvenlik” aracı değişken ve “Proaktif Çalışma Davranışı” ise kontrol değişkeni olarak ele alınmıştır. Araştırma, İstanbul’da yönetim danışmanlığı hizmeti veren bir firmanın verdiği eğitimlere katılan firma çalışanları üzerinde gerçekleştirilmiştir. Veriler, çevrim içi ortamda anket tekniği kullanılarak elde edilmiştir. 586 çalışandan elde edilen veri seti üzerinden analiz çalışmaları yapılmıştır. Verilerden elde edilen bulgulara göre yönetici desteği ile içsel ihbarcılık ve örgütsel adalet ile içsel ihbarcılık arasındaki ilişkinin istatistiksel olarak anlamlı olmadığı ancak psikolojik güvenlik üzerinden dolaylı etkilerinin istatistiksel olarak anlamlı olduğu tespit edilmiştir. Bulgular literatür temelinde tartışılmış olup, sonuç ve önerilere yer verilmiştir.

It is seen that there are many studies that address whistleblowing in different aspects in many countries. Although reporting was initially perceived as an unethical behavior, it refers to a behavior that has beneficial consequences for organizations in the long run. In this context, whistleblowing is not considered as a threat to the organizational order, but as a form of behavior that contributes to the development and survival of the organization's life. In order for whistleblowing to occur effectively in organizations, it becomes important to identify the precursors of such behavior. Within the scope of this study, organizational factors, supervisor support, organizational justice and psychological safety concepts were discussed as precursors of whistleblowing. There is no study in the relevant literature that investigates these variables together and takes on the role of mediating psychological safety. Therefore, it is thought that the current research will contribute to the discussions on the subject in the organizational behavior literature and may shed light on the precursor concepts that may be effective in revealing the behavior of employees regarding reporting. In this context, the aim of the current study is to examine the role of psychological safety as an intermediary in the relationship between employees perceived supervisor support and organizational justice and whistleblowing. The research model was created based on theoretical relationships between variables as a result of the literature review. In the model, the concepts of "Supervisor support" and " Organizational justice" are considered as arguments, "Whistleblowing" concept is considered as dependent variable, "Psychological Safety" tool is variable and "Proactive Working Behavior" is considered as control variable. The data were obtained online using the survey technique. Analysis studies were carried out on the data set obtained from 586 employees. According to the findings obtained from the data, it was determined that the relationship between internal whistleblowing and organizational justice and internal whistleblowing with supervisor support was not statistically significant, but its indirect effects through psychological safety were statistically significant.The findings were discussed on the basis of literature and conclusions and recommendations were included.