Türkmen çocuk oyunlarında kullanılan oyun araç gereçleri üzerine

Abstract

Oyunlar hayatımızın hemen her döneminde var olan, her yaştan insanın uygulamasını sürdürdüğü, nesilden nesle aktarılan eğitsel ve kültürel faaliyetlerdir. Oyun, eğlenceli vakit geçirme eylemi olması yanında çocuğun eğitimi ve manevi gelişimine de katkıda bulunur. Çocuklar bu faaliyetlerle deneyim kazanır, hayatı prova eder, iletişimlerini geliştirir ve becerilerini pekiştirirler. Bu kazanımlar, çocukların sorunlarla başa çıkabilme, problem çözebilme yeteneklerine katkı sağlamakla beraber sosyal ve bilişsel gelişimlerini de artırmalarına yardımcı olur. Çocuk, çevresindeki bütün nesneleri ve araç gereci oyuncak olarak kullanabilir. Oyuncaklar sosyal kültürü yansıtan ve çocuğun çevreyi somut bir şekilde tanımasında oldukça etkin olan önemli nesnelerdir. Ve kültür aktarımı sürecinde kullanılan oyuncaklar, aynı zamanda halk arasında yaşayan kültürel ve milli unsurlardır. Çocuk oyunlarında karşımıza çıkan top, aşık, ok, çelik çomak gibi oyuncak adları Türk geleneklerinde yerini alan ve tarihten bu yana varlığını sürdüren terimlerdir. Bu kültür ve gelenek unsurlarını Dede Korkut hikayeleri, Divânü Lugâti’t-Türk, Uygur metinleri, seyahatnameler gibi birçok eserde tespit etmek mümkündür. Yüzyıllardır nesilden nesile taşınan bu oyun ve oyuncak isimleri, oyunlarda kullanılan araç gereç adları hem tarihi hem günümüz Türk lehçelerinde bazen birebir aynı bazen de benzer özellikleriyle bir ortaklık teşkil etmektedir. Türk milleti gerek göç gerekse siyasi sebeplerle ayrı topraklarda yaşamını sürdürse de bildirimizde de görüleceği gibi bu unsurlar hayatiyetini devam ettirmekte ve Türk kültürünün aynı kaynaktan beslendiğine işaret etmektedir. Bildiride bu terimler üzerinde durularak araç gereç adlarının kökenleri Türk lehçelerinde art ve eş zamanlı olarak değerlendirilmekte, ortaklık, benzerlik ve farklılıklar belirlenmeye çalışılmaktadır. Sonuçta bahsedilen terimlerin kullanıldığı oyun ve oyuncakların günümüz çocukları arasında yeniden canlandırılması ve yaygınlaştırılmasının önemine de değinilmektedir. Bildiride, Türk dünyası çocukları ve gençlerinin modern çağa uyarlanan Türk çocuk oyunları etrafında birleştirilmesi, terimlerle sağlanan birlik ve ortaklık yanında karşılıklı oyunlar ve müsabakalarla bir araya getirilmesi konusunda birtakım öneriler de sunulmaktadır.

Games are educational and cultural activities that have existed in our lives in every period of our living space, are carried out by people of all ages, and are passed on from generation to generation. In addition to having fun, the game also contributes to the child's education and spiritual development. With these activities, children gain experience, rehearse life, improve their communication and reinforce their skills. These gains contribute to children's ability to cope with problems and solve them, as well as increase their social and cognitive development. Children can use all the objects and tools around them as toys. Toys are important objects that reflect social culture and are very effective for the child to get to know the environment in a concrete way. The toys used in the process of cultural transfer are also cultural and national elements that live among the people. Toy names such as ball, ashik (ankle bone of goat), arrow, and tipcat, which we encounter in children's games, are the terms that have taken their place in Turkish traditions and have existed throughout history. It is possible to identify these elements of culture and tradition in many works such as Book of Dede Korkut, Divânü Lugâti 't-Turk, Uyghur texts, and travel books. These game and toy names, which have been carried from generation to generation for centuries, and the tool names used in the games constitute a commonality with the same or similar features in both historical and today's Turkish dialects. Although the Turkish nation lives on separate lands because of both migration and political reasons, as can be seen in our paper, these elements indicate that Turkish culture is fed by a common source. In the paper, the origins of the tool names are evaluated diachronically and simultaneously in Turkish dialects by focusing on these terms, and similarities and differences are tried to be determined. In this regard, the importance of reviving and disseminating games and toys in which terms are used among today's children is also mentioned. The paper also offers suggestions for uniting the children and young people of the Turkish world around Turkish children's games adapted to the modern age and bringing them together via unity and partnership provided by the terms, and mutual plays and competitions.