214/37 numaralı Ruznâmçe defterine göre Rumeli kazâ sınırlarında ilhak ve ifraz (1659 – 1661)

Abstract

Bu tez çalışmasında XVII. yüzyıl Osmanlı Devleti’nin Rumeli kazâ sınırlarındaki değişim ile ilhak ve ifraz uygulamasının ne anlam ifade ettiği açıklanmıştır. Tez çalışmamız, XVI. yüzyıl sonlarında başlayan Osmanlı Devleti’ndeki değişim ve dönüşüm sürecinin taşra idaresindeki etkisi ve bu etkilerin kazâ sınırlarına ve sayısına tesirini tespit etmek amacıyla kaleme alınmıştır. Çalışmamızda, XVI. yüzyıl sonlarında yaşanmaya başlanan siyasi, sosyal, ekonomik ve demografik acıdan değişimin, taşra teşkilatının bir parçası olan kazâ idaresine, sınırlarına ve sayısına ne gibi etkilerinin olduğu, bu etkiler neticesinde kazâ sınırlarında ne gibi değişimlerin yaşandığı, XVII. yüzyılda kazâ sayısındaki artışların altında yatan nedenler, süreç içerisinde kadılara düşen görevlerin artmasına paralel olarak kazâ sayısındaki artışa veya düşüşe etkileri gibi hususlara cevap aranmıştır. Tez, giriş ve üç bölümden oluşmaktadır. Giriş bölümünde konu takdimi, kadısaskerlik müessesesi ve kadıasker ruznâmçe defterleri hakkında bilgiler verilmiştir. Literatür değerlendirmesi yapılarak alandaki çalışmalar tanımlanmıştır. Çalışmada kullanılan kaynaklar ve uygulanan yöntem hakkında bilgiler sunulmuştur. Birinci bölümde kazâ kavramı, Osmanlı idaresinde kazâların oluşumu ve sınıflandırılması, kazâ idaresinden sorumlu kadıların eğitim süreçleri, yetki alanları ve görevleri, Osmanlı Devleti’nin Rumeli kazâları ve statüleri, statülerinin değişimi ve değişime etki eden unsurlara değinilmiştir. İkinci bölümde Osmanlı kazâ sınırlarındaki değişimi ve değişime etki eden hususları ve nedenleri açıklanmıştır. Yaşanan değişimlerin XVI. yüzyıldan XVIII. yüzyılın sonuna kadarki tarihi süreci ve değişimin nedenlerini, uygulanma yöntemlerini ve biçimleri açıklanmıştır. Üçüncü bölümde ise 214/37 numaralı ruznâmçe defterinde yer alan ilhak ve ifraz kayıtları özelinde kazâ sınırlarındaki değişimin nedenleri tespit edilmeye çalışılmıştır.

In this thesis, the meaning of the 17th century Ottoman Empire change in the Rumelian magistratures and the application of annexation and subdivision are explained. Our thesis has been written in order to determine the effect of the change and transformation process in the Ottoman Empire, which started at the end of the 16th century, on the provincial administration and the effect of these effects on the boundaries and number of districts. In our study, the effects of the political, social, economic and demographic changes that started at the end of the 16th century on the magistratures administration, borders and numbers that are a part of the provincial organization, what changes were experienced in the district borders as a result of these effects, and the increase in the number of magistratures in the 17th century. In this study, answers were sought for issues such as the underlying causes, the effects of the increase or decrease in the number of magistratures in parallel with the increase in the duties of the kadis in the process. The thesis consists of an introduction and three parts. In the introduction, information about the subject presentation, the institution of kadısasker and kadıasker ruznâmçe registers are given. Studies in the field were defined by making a literature review. Information about the sources used in the study and the method applied are presented. In the first part, the concept of magistrature, the formation and classification of magistratures in the Ottoman administration, the education processes of the kadis in charge of the district administration, their jurisdiction and duties, the Rumelian magistratures of the Ottoman Empire and their status, the change in their status and the factors affecting the change are mentioned. In the second part, the change in the Ottoman magistrature borders and the factors affecting the change and the reasons are explained. XVI. from the XVIII century. The historical process until the end of the century and the reasons for the change, the methods and forms of implementation are explained. In the third part, the reasons for the change in the boundaries of the magistrature, were tried to be determined, in particular the annexation and subdivision records in the ruznâmçe register numbered 214/37.