Kaybolan Bir Kültür Varlığımız “Çermik Hanı” ve Kervan Yolu Güzergâhı

Abstract

Kervanların konaklama ihtiyaçlarının karşılanması yanında yolların güvenliği açısından da önemli yapılar olan hanlar özellikle XIII. yüzyılda Anadolu’nun her yanına yayılmış ticaret ağını gözler önüne sermektedir. Korunaklı ve sağlam yapılar olmalarına karşın zaman içerisinde birçoğu işlevini yitirdiğinden günümüze çok azı ulaşabilmiştir. Son yıllara kadar harap durumda olan ancak yol çalışmaları esnasında yıkılan bu hanlardan biri de Diyarbakır İline 90 km mesafede Çermik İlçe merkezinde yer alan Çermik Hanı’dır. Eşodaklı hanlar grubunda bulunan Çermik Hanı, benzer plan örnekleri göz önüne alınarak XIII. yüzyılın ilk yarısına tarihlendirilen bir Anadolu Selçuklu yapısıdır. Kareye yakın dikdörtgen bir alan kaplayan yapı, girişe paralel bir duvarla ortadan ikiye ayrılmıştır. Tamamen kapalı bölümlerden oluşan hanı ikiye bölen duvarın doğusu kapalı avlu, eyvanlar ve servis bölümleri, batısı ise barınma bölümü olarak düzenlenmiştir. Dağlık bir arazide ve kışın kullanımı zor bir yol güzergâhında yer alan yapı, bir yol ayrımında yer almaktadır. Çermik’ten ayrılan yol güzergâhı kısa bir yoldan Diyarbakır’ı, Kâhta ve Malatya'ya bağlarken diğer bir yol Siverek üzerinden Şanlıurfa’ya bağlamaktadır. Bu çalışmadaki amacımız, bir taraftan Çermik Hanı’nın varlığını duyurarak yol güzergâhlarının tespitine katkıda bulunmak diğer taraftan halen var olup bakımsız durumda olan yapılara dikkat çekerek bu yapıların önemini vurgulamaktır.