Denizli Güneydoğusundaki (Honaz/GB Türkiye) Organik Maddece Zengin Kayaçların Jeokimyası ve Organik Petrografik Özelliklerinin İncelenmesi

Abstract

Proje konusunu oluşturan kömürler karasal ve gölsel birimlerle ardalanmalı olup, yayılımları ve kalınlıkları azdır. Egemen kayaç litolojileri başlıca kırıntılı (kumtaşı, killi kumtaşı, kiltaşı) ve karbonatlı (kireçtaşı, killi kireçtaşı, marn) kayaçlardan oluşmaktadır. Proje kapsamında kömürlü seviyelere ait organik ve inorganik jeokimyasal veriler ile organik petrografik incelemeler değerlendirilerek kömürlerin hidrokarbon türetme potansiyeli ve paleo-çökelim ortamına ait bilgiler elde edilmiştir. İncelenen örneklerde hüminit maseral grubu baskın olup, hüminit/vitrinit yansıtması değerleri örneklerin diyajenez aşamasındaki kahverengi renkli kömürler olduğuna işaret etmektedir. Bununla birlikte XRD ve SEM-EDS incelemelerine göre mineral madde içeriklerinin kuvars, jips, tenardit, kil ve mika mineralleri (smektit, illit, kaolinit ve klorit), opak minerallerden (pirit ve molibdenit) oluştukları belirlenmiştir. Örneklerde baskın olan hidrokarbon grubu polar + asfaltenlerdir. Piroliz verileri, gaz hidrokarbon türüm potansiyeli olan Tip-III kerojene sahip organik maddeye işaret etmektedir. Ancak, ısısal olgunlaşmalarının olgunlaşmamış-erken olgun evrede kaldığı belirlenmiştir. Hidrokarbonların moleküler incelemelerine göre örnekler içerisindeki organik maddenin karasal bitki kökenli olduğu belirlenmiştir. Element jeokimyası incelemelerine göre inorganik bileşenlerin aktif kıta kenarı ürünü, mafik magmatik kökenli, düşük sedimanter olgunluğa sahip kırıntılılardan oluştuğu belirlenmiştir. Kömür örneklerinin NASC ve PAAS? a oranlanmış çoklu element değişim diyagramlarında Na, Mg, P, K, Ca, Ti, V, Mn, Fe, Ni, Y ve Co elementleri bakımından zenginleşme, Zn, Rb, Sr, Zr, Ba, La, V, Pb, Hf, Th ve Cu elementleri bakımından tüketilme göstermektedir. Bununla birlikte tüm örneklerde belirgin pozitif Eu anomalisi görülmektedir. Organik ve inorganik jeokimyasal veriler ile organik petrografik inceleme sonuçları, kömür oluşumlarının nemli iklim koşullarının etkili olduğu, hafif tuzlu su ortamında, C3 türü bitkilerin yoğun olarak bulunduğu telmatik bir ortamda (taşkın düzlüğü bataklığı, sığ su bataklığı) çökeldiğini göstermektedir.