Denizli Travertenlerinde P ve S Dalga Hızları ile Bazı Fiziksel ve Tek Eksenli Sıkışma Dayanımı Özellikleri Arasındaki İlişkilerin Araştırılması

Abstract

Denizli havzası traverten çökeliminin yaygın olarak görüldüğü dünyaca ünlü havzalardan birisidir. Traverten, çökelim koşullarına bağlı olarak gözeneklilik, tabakalanma, sertlik gibi değişken yapısal özellikler sunmaktadır. Bu durum travertenin çok geniş bir aralıkta değişen fiziksel ve mekanik özelliklere sahip olmasına neden olmaktadır. Bu çalışmada Denizli traverteninin temel fiziksel özellikler ve TSD değerlerinin Vp ve Vs değerlerinden tahmini amaçlanmıştır. Doğal yapı taşı olarak Denizli travertenleri, Dünya’nın çeşitli bölgelerine ihraç edilmekte ve gerek yurt içi gerekse de yurtdışında önemli bir pazara sahiptir. Bu çalışmada, Kaklık bölgesinden temin edilen traverten bloklarından alınmış 56 karot örneğinin kuru ve doygun birim hacim ağırlık (gk, gd) görünür porozite (na) ve tek eksenli sıkışma dayanımı (TSD) değerleri belirlenmiş ve bu özelliklerin boyuna (Vp) ve enine (Vs) ultrasonik dalga hızları ile karşılaştırılması yapılmıştır. Denizli travertenlerinde gk, gd değerlerinin artışıyla ölçülen Vp ve Vs dalga hızı değerlerinin de doğrusal olarak arttığı, bunun tersine örneklerin na değerlerinin artışına bağlı olarak da Vp ve Vs dalga hızarında doğrusal bir düşüm gözlenmiştir. TSD değerlerinin gk değerlerinin artışıyla üstel olarak arttığı, na değerlerinin artışıyla ise üstel olarak azaldığı görülmüştür. Vp ve Vs dalga hızlarının artışıyla TSD değerlerinin üstel olarak arttığı ortaya konmuştur. Denizli travertenleri için elastik parametrelerden olan kayma modülü, poisson oranı ve elastisite modülü değerleri Vs ve Vp değerlerinden ampirik olarak hesaplanmış ve sunulmuştur.