Imre Kertész’i̇n düşünce dünyası, romanları ve holocaust

Abstract

Bu makalede Macar yazar Imre Kertész'in düşünce dünyası, romanları ve holocaust bağlamında irdelenmiştir. Çalışmada yazarın bildungsroman türündeki üç ilk romanı; Kadersizlik, Fiyasko ve Doğmayacak Çocuk İçin Dua adlı romanları edebiyat sosyolojisi açısından ele alınmıştır. Romanların içeriği bakımından tematik bir çözümlemenin yapıldığı çalışmada bir yeniden okuma-anlama ve yorumlama çabası olarak nitelenen empati okuma yöntemi kullanılmıştır. Kertész'in Kadersizlik, Fiyasko ve Doğmayacak Çocuk İçin Dua adlı romanları, kurgu-deneyim ve öz yaşamöyküsü unsurlarından oluşmuş bir metin olma özelliği taşır. Felsefi-sosyolojik açıdan onu ilgilendiren temel soru, Yahudi soykırımının nasıl olduğundan ziyade niçin olduğudur. Auschwitz'i, "marjinal" bir sorun olmaktan çıkartarak "evrensel" bir sorun olarak tanımlama gayreti içerisinde olan yazar, romanlarında bu temel düşüncesini savunur. Kertész, her üç romanında okura gizil bir biçimde "Toplum acaba bireyi yok etme üzerine mi kendini inşa etmektedir?" sorusunu hatırlatma amacını güder. Modernlik ya da modernlik pratiği, ona göre beraberinde eşitsizlikler, bölmelenmişlikler ve toplumsal sefaletleri getirmiştir. Toplumsal var oluş ya da düzen, insan doğasına aykırı toplumsal ilişkileri doğurmaktadır. Kertész'in yazmaktaki temel gayesi, kimliğine ilişkin varoluş mücadelesidir. Kimliğin inşasında bireysel iradenin tayin edici gücüne öncelik veren Kertész, buna engel olucu her türlü diktatöryal düşüncenin ve mekanizmanın da karşısında tavır alır. Bilgi sosyolojisi açısından baktığımızda Kertész'in, romanlarında olgular ve kavramların toplumsal hayattaki çelişkili görünürlüğüne dikkat çektiğini belirtebiliriz. Ona göre yaşadıklarımız çoğu zaman bizi "biz" olmaktan yoksun bırakır. Yahudilik kimliğinin toplumsal yaralarına sıklıkla vurgu yapan Kertész, kavramların aldatıcı-oyalayıcı yönüne dikkat çeker. Yazarın, romanlarındaki düşünsel dokunuşlarından anlaşıldığı üzere holocaust, somut bir olgu olarak kavramsal düzeyde Yahudi soykırımını tam anlamıyla karşılayamamaktadır