TÜRKİYE’DEKİ PREFABRİK SANAYİ YAPILARININ DEPREM PERFORMANSININ BELİRLENMESİ

Abstract

Özellikle son 30 yıldır artan özel sektör yatırımları sanayi yapısına olan ihtiyacı önemli ölçüde arttırmıştır. Bu hızlı sanayileşme sürecinde prefabrik yapılar çok ciddi maliyet ve imalat kolaylıkları sebebiyle yaygın biçimde tercih edilmiş ve kullanılmıştır. Bu hızlı yapılaşma sürecinde söz konusu binaların deprem güvenliği yeterince sorgulanmamış ve araştırılmamıştır. 1998 Adana-Ceyhan, 1999 Kocaeli ve Düzce depremlerinde prefabrik sanayi yapılarının önemli ölçüde hasar görmesi, bu yapıların deprem güvenliği ile ilgili araştırmaların artmasına vesile olmuştur. Ülkemiz sanayi alanlarının büyük bir çoğunluğunun deprem bölgeleri üzerinde olması ve bu bölgelerde bulunan sanayi yapılarının çoğunun prefabrik binalardan oluşması mevcut binaların deprem performanslarının belirlenmesine yönelik çalışmaları gerekli hale getirmiştir. Bu amaç doğrultusunda ülkemizin önemli sanayi şehirlerinden biri durumundaki Denizli’nin en büyük, Ege Bölgesi’nin ise önemli sanayi alanlarından biri durumundaki Denizli Organize Sanayi Bölgesi’nde bulunan bütün prefabrik binalar incelenmiştir. Bulunan sonuçlar bölgede bulunan sanayi yapılarının %70-80’inin prefabrik binalardan oluştuğunu, bu yapıların ise çok büyük bir çoğunluğunun 1998 yılından önce inşa edilen mafsal birleşimli tek katlı binalar olduğunu göstermiştir. Bölgede bulunan prefabrik binalara ait bilgiler büro ve saha çalışmaları ile belirlenmiş ve hazırlanan envanterler yardımı ile mevcut binaların yapısal özellikleri istatistiksel olarak incelenmiştir. Binaların doğrusal olmayan taşıyıcı sistem modelleri hazırlanmış, dayanım ve yerdeğiştirme değerlerini temsil eden kapasite eğrileri elde edilmiştir. Mafsallı birleşimlerin kesme ve devrilme güvenlikleri, hazırlanan bina modellerinin zaman tanım alanında analizleri ile araştırılmıştır. Elde edilen sonuçlar, binalar rijitleştikçe kesme ve devrilme riskinin arttğını göstermiştir. Envanterde bulunan 98 adet tek katlı, 41 adet de çift katlı binanın deprem performansları, maksimum yer hızının deprem parametresi olarak kullanıldığı hasar görebilirlik eğrileri ile araştırılmıştır. Göreceli olarak birbirine yakın seyreden hasar görebilirlik eğrileri ile temsil edilebilecek bina guruplarının ve bu gurupları temsil eden ortak yapısal özelliklerin neler olduğu araştırılmıştır. Elde edilen sonuçlar yatay dayanım oranı ve süneklik üzerinden yapılan sınıflandırma işleminin özellikle ağır hasar ve göçme durumları açısından uygulanabilir sonuçlar verdiğini göstermiştir. Bu bilgiden yararlanılarak benzer yapısal özelliklere sahip binaların hasar görebilirlik eğrilerini temsil eden ve lognormal dağılıma uyduğu kabul edilen ortalama hasar görebilirlik eğrilerinin belirlenmesine çalışılmıştır. Ortalama ve standart sapma değerleri ile tarif edilen bu eğriler yardımı ile farklı bina guruplarında oluşması beklenen hasar olasılıklarının hızlı bir biçimde belirlenebileceği gösterilmiştir