uhfetü’l-Erîbi’n-Nâfia li’r-Rûhânî ve’t-Tabîb’de Salgın Hastalıklara Önerilen Tedavi Yöntemleri

Abstract

Hezârfen Hüseyin Efendi’nin XVII. yüzyılda yazdığı Tuhfetü’l-Erîbi’n-Nâfia li’r-Rûhânî ve’t-Tabîb, diğer hastalıklarla beraber salgın hastalıklardan korunma yollarını ele alan ve salgın hastalıkların tedavisi için önerilerde bulunan Türkçe tıp yazmalarından biridir. Hezârfen Hüseyin Efendi; eserinde tavsiye ettiği tedavi yöntemlerinde Arap, Acem, Rum ve Yunan tabiplerinden alıntılar yapmış, onlara atıflarda bulunmuştur. Bu çalışmada Tuhfetü’l-Erîbi’n-Nâfia li’r-Rûhân ve’t-Tabîb’in Bosna Hersek Gazi Hüsrev Kütüphanesi R.986’da kayıtlı olan nüshasındaki veba , taun, cüzzam, çiçek, frengi, kızamık, kolera ve sıtma salgın hastalıklarına önerilen tedavi yöntemleri örneklendirilmiş ve sınıflandırılmıştır. Böylelikle bilim tarihi, tıp tarihi ve özellikle de ilaç bilimi tarihi çalışmalarına katkıda bulunulması amaçlanmıştır. Tuhfetü’l-Erîbi’n-Nâfia li’r-Rûhânî ve’t-Tabîb’de salgın hastalıkların tıbbî tedavi yöntemi olarak bitkisel ve hayvansal ürünler ile taş ve cevherlerin bazen tek başına kullanılmasının, bazen de belli oranlarda bir araya getirilerek mürekkep ilaç hâlinde kullanılmasının önerildiği tespit edilmiştir. Önerilen mürekkep ilaçların yapımında her bir maddenin miktarı, nasıl hazırlanacağı, nasıl kullanılacağı, varsa yan etkileri, biliniyorsa kim tarafından önerildiği belirtilmiştir. Bunun dışında kan alma yöntemi de bir salgın hastalık olan cüzzam hastalığının tedavisi için önerilen tıbbî tedavi yöntemlerinden biridir. Ayrıca Tuhfetü’l-Erîbi’n-Nâfia li’r-Rûhânî ve’t-Tabîb’de salgın hastalıklar için az da olsa halk hekimliği uygulamalarının önerildiği tespit edilmiştir. Ancak yine de Tuhfetü’l-Erîbi’n-Nâfia li’r-Rûhânî ve’t-Tabîb bir halk hekimliği ürünü değil, bilimsel bir tıp kitabıdır.