Ergenlerde içe ve dışa yönelim sorunlarının ve psikolojik sağlamlığın COVİD-19 pandemisinin yarattığı travmatik etkiler ve travma sonrası büyüme ile ilişkisi

Abstract

Şiddetli Akut Solunum Sendromu Koronavirüsü-2 (SARS-CoV-2) adı verilen virüsün oluşturduğu Koronavirüs Hastalığı-2019 (COVID-19) salgını 11 Mart 2020'de pandemi ilan edilmiştir. Doğal afetler arasında sınıflandırılan pandemiler çocuk ve ergenler üzerinde travmatik etkiler oluşturabilir ve travma sonrası stres bozukluğu (TSSB) gibi çeşitli ruhsal sorunlara yol açabilir. Travma sonrasında işlevsellikte bozulma yaşamadan ve ruhsal bozukluk geliştirmeden uyum sağlayabilme özelliği psikolojik sağlamlık olarak adlandırılır. Travmayla başa çıkma çabaları sonucunda travma sonrası büyüme (TSB) olarak adlandırılan olumlu ruhsal değişimlerin de görülmesi mümkündür. Alanyazında COVID-19 pandemisinin ülkemizdeki ergenlerde oluşturduğu travmatik etkilerin ve TSB'nin birlikte değerlendirildiği bir çalışmaya rastlanmamıştır. Çalışmamızın amaçları COVID-19 pandemisinin ülkemizdeki ergenlerde oluşturduğu travma sonrası stres belirtilerini ve TSB'yi değerlendirmek, travma sonrası stres belirtileri ve TSB arasındaki ilişkiyi araştırmak, içe ve dışa yönelim sorunlarının ve psikolojik sağlamlığın travma sonrası stres belirtilerini ve TSB'yi nasıl etkilediğini irdelemektir. Pandemi önlemleri kapsamında çevrimiçi olarak kartopu örneklem seçim yöntemiyle yürütülen çalışmaya ülkemizden 14-18 yaş arasındaki 196 ergen ve onların ebeveynleri katılmıştır. Sosyodemografik veri formu ebeveynler tarafından; Çocuk TSSB Semptom Ölçeği, Güçler ve Güçlükler Anketi, Travma Sonrası Büyüme Ölçeği ve Çocuk ve Genç Psikolojik Sağlamlık Ölçeği ergenler tarafından doldurulmuştur. COVID-19 pandemisi sırasında ergenlerin önemli oranda travmatik etkilere maruz kaldığı, travma sonrası stres belirtilerinin içe yönelim (p=0,000) ve dışa yönelim (p=0,000) sorunlarıyla ilişkili olduğu, olumlu aile içi ilişkilerin daha az travma sonrası stres belirtisiyle (p=0,030) ve daha fazla TSB ile ilişkili olduğu (p=0,014), eğitim sürecinin olumsuz etkilenmesinin daha fazla travma sonrası stres belirtisiyle ilişkili olduğu (p=0,007), olumlu sosyal davranışların daha fazla TSB ile ilişkili olduğu (p=0,001), travmatik stres ile TSB arasında doğrusal bir ilişki bulunmadığı (p>0,05) ancak yeniden yaşantılamanın TSB'yi arttırdığı (p=0,026), psikolojik sağlamlığı fazla olan ergenlerin daha az travma sonrası stres belirtisi (p=0,000) ve daha fazla TSB (p=0,000) yaşadığı, kızlarda daha fazla travma sonrası stres belirtisi görüldüğü (p=0,001), anne eğitim düzeyi daha düşük olan (p=0,030) ve ebeveyn kaybı yaşayan (p=0,010) ergenlerde TSB'nin daha fazla olduğu bulguları elde edilmiştir. Pandemi gibi travmatik etki yaratabilecek durumlarda ruhsal bozukluk riskinin azaltılması ve TSB potansiyelinin desteklenmesi için psikolojik sağlamlığı arttırmaya yönelik müdahaleler geliştirilmeli, aile içi ilişkilerin önemi göz önünde bulundurulmalı ve eğitim sürecinde ortaya çıkabilecek aksaklıklar hassasiyetle ele alınmalıdır.

The Coronavirus Disease-2019 (COVID-19) outbreak, caused by the virus called Severe Acute Respiratory Syndrome Coronavirus-2 (SARS-CoV-2), was declared a pandemic on March 11, 2020. Pandemics are classified as natural disasters; they might have a traumatic impact on children and adolescents, and they can cause various mental disorders such as post-traumatic stress disorder (PTSD). Resilience is defined as the ability to adapt after trauma without experiencing any impairment in functioning and developing a mental disorder. Positive psychological changes called post-traumatic growth (PTG) might occur as a result of efforts to cope with trauma. To the best of our knowledge, no study has evaluated PTG along with the traumatic impact of the COVID-19 pandemic on adolescents in Turkey. This study aims to evaluate the post-traumatic stress symptoms and PTG caused by the COVID-19 pandemic in adolescents in Turkey, explore the relationship between post-traumatic stress symptoms and PTG, and examine how resilience and internalizing and externalizing problems affect post-traumatic stress symptoms and PTG. The study was conducted online due to the pandemic prevention measures, 196 adolescents from Turkey between the ages of 14-18 and their parents were recruited via snowball sampling method. The sociodemographic data form was filled by parents; Child PTSD Symptom Scale, Strengths and Difficulties Questionnaire, Post-Traumatic Growth Inventory, and Child and Youth Resilience Measure were completed by adolescents. Results showed that the COVID-19 pandemic has a significant traumatic impact on adolescents, post-traumatic stress symptoms are associated with internalizing (p=0,000) and externalizing (p=0,000) problems, positive family relationships are associated with less post-traumatic stress symptoms (p=0,030) and more PTG (p=0,014), disruption to education is associated with more post-traumatic stress symptoms (p=0,007), prosocial behaviors are associated with more PTG (p=0,001), there is no linear relationship between traumatic stress and PTG (p>0,05), but there is a positive relationship between re-experiencing and PTG (p=0,026), adolescents with higher resilience have less post-traumatic stress symptoms (p=0,000) and experience more PTG (p=0,000), girls have more post-traumatic stress symptoms (p=0,001), adolescents with lower maternal education level (p=0,030) and parental loss (p=0,010) experience more PTG. Interventions to increase psychological resilience should be developed, the importance of family relationships should be taken into account, disruptions to education should be handled sensitively in order to reduce the risk of mental disorders and to support the potential for PTG in situations that might have a traumatic impact, such as a pandemic.