Aile hekimliği uzmanlarına başvuran diyabetes mellitus tanılı hastaların COVID-19, influenza ve pnömokok aşısı ile ilgili farkındalıkları, aşılanma oranları ve etki eden faktörlerin incelenmesi

Abstract

Diyabetes mellitus, pek çok komplikasyona yol açan, ülkemizde ve tüm dünyada sıklığı giderek artan kronik bir hastalıktır. Özellikle bağışıklık sistemi üzerine etkilerinden dolayı bazı enfeksiyonlar daha ciddi seyredebilmektedir. Diyabetes mellitus tanılı hastalarda enfeksiyon riskini azaltmak, enfeksiyonlara yatkınlık nedeni ile gelişebilecek hospitalizasyon, mortalite, morbidite ve sağlık harcamalarını azaltmak için aşılanma en önemli korunma yöntemidir. Bu çalışmada diyabet hastalarının COVID-19, İnfluenza, Pnömokok aşıları ile ilgili farkındalıklarını, bu aşılarla aşılanma oranlarını ve bu durumları etkileyen parametreleri belirlemek, aşı kararsızlığı olan ya da yaptırması gereken aşılar hakkında bilgisi olmayan diyabet hastalarına birinci basamak hekimleri olarak ulaşabilmek ve diyabet hastalarını aşılar hakkında bilgilendirmek amaçlanmıştır. Ekim 2021-Şubat 2022 tarihleri arasındaki 5 aylık dönemde Denizli il merkezinde bulunan aile hekimliği uzmanlarının bulunduğu 20 aile sağlığı merkezine başvuran 18 yaş ve üzeri, diyabetes mellitus tanılı ve araştırmaya katılmaya gönüllü 525 hasta dahil edilmiştir. Katılımcılara sosyodemografik özelliklerinin yanı sıra diyabet ve ek hastalık bilgileri, aşı farkındalıklarını, aşılanma durumlarını ve bunlar üzerinde etkili olabilecek değişkenleri ölçen 28 sorudan oluşan bir anket uygulanmıştır. Analizlerimizde kategorik değişkenler için frekans ve yüzde değerleri hesaplanmıştır. Diyabet hastalığına ait değişkenler ile kategorik değişkenler arasındaki ilişki ise Ki-kare testi ile analiz edilmiştir. Tüm incelemelerde p<0,05 istatistiksel olarak anlamlı kabul edilmiştir. Diyabet hastalarının aşılanma oranları COVID-19, İnfluenza ve Pnömokok aşıları için sırasıyla %93,7, %48 ve %28 olarak bulunmuştur. Üç aşı için de aşı yaptırma nedeni olarak en çok diyabet hastaların kendini koruma isteği olarak görülmüştür. Aşı yaptırmaları gerekliliği hakkında bilgilendiren olmaması, katılımcılar tarafından aşılanmamaya en sık gerekçe olarak gösterilmiştir. COVID-19 aşısı ile aşılanma oranlarını arttıran faktörler; evli, ev hanımı veya emekli olmak olarak saptanmıştır. İnfluenza aşısı ile aşılanma oranlarını arttıran faktörler;65 yaşın altı, lise ve üstü eğitim seviyesi, ev hanımı veya emekli olmak, 10 yıldan uzun süredir diyabet hastalığı tanısı varlığı, ek kronik hastalığa sahip olmak (özellikle hipertansiyon), diyabete bağlı komplikasyon varlığı (nefropati hariç) olarak görülmüştür. Pnömokok ile aşılanma oranlarını arttıran faktörler;65 yaşın altı, lise ve üstü eğitim seviyesi, ev hanımı veya emekli olmak, 10 yıldan uzun süredir diyabet hastalığı tanısı varlığı, diyabete bağlı komplikasyon varlığı (nefropati hariç), ek kronik hastalık olarak hipertansiyon ve kronik akciğer hastalığına sahip olmak olarak bulunmuştur. Aşılar hakkında yapılan bilgilendirme sonrası aşı yaptırma oranları sırasıyla COVID-19 %66,3, İnfluenza %76,8, Pnömokok %73,3 bulunmuştur. Koruyucu hekimlik misyonu olan aile hekimleri, hastaların aşılanma oranlarını arttırmak için sorumluluk almalı ve hastaların aşılanma farkındalıklarını, aşı oranlarını arttırmak için bunları etkileyen faktörleri tespit edilmelidir.

Diabetes mellitus is a chronic disease that causes many complications and its frequency is increasing in our country and all over the world. Some infections can be more serious, especially due to their effects on the immune system. Vaccination is the most important prevention method in patients with diabetes mellitus to reduce the risk of infection and to reduce hospitalization, mortality, morbidity and health expenditures that may develop due to susceptibility to infections. It is aimed to determine the awareness of diabetic patients about COVID-19, Influenza, Pneumococcal vaccines, the rates of vaccination with these vaccines and the parameters affecting these situations, to reach diabetes patients who are undecided or who do not know about the vaccines they should have, as primary care physicians, and to inform diabetes patients about vaccines. The study is a cross-sectional study. 525 patients who applied to family health centers with family medicine specialists in Denizli city center between October 2021 and February 2022 were included in the study. A questionnaire consisting of 28 questions was applied to the participants by scanning the literature, which measures their sociodemographic characteristics as well as diabetes and additional disease information, their awareness of vaccination, their vaccination status and the variables that may affect them. SPSS 21.0 program was used for statistical analysis and statistical significance level was accepted as p<0.05. Vaccination rates of diabetes patients in the study were found to be 93.7%, 48% and 28% for COVID-19, Influenza and Pneumococcal vaccines, respectively. For all three vaccines, the most common reason for vaccinating was the desire of diabetic patients to protect themselves. Not being informed about the necessity of getting vaccinated was cited as the most common reason for not being vaccinated by the participants. Factors that increase vaccination rates with the COVID-19 vaccine; It was determined as being married, housewife or retired. Factors that increase the rate of vaccination with influenza vaccine; under the age of 65, high school or higher education level, being a housewife or being retired, having a diagnosis of diabetes for more than 10 years, having an additional chronic disease (especially hypertension), diabetes-related complications (excluding nephropathy)) was observed. Factors that increase the rate of vaccination with pneumococcus; under 65 years of age, high school and higher education level, being a housewife or being retired, presence of diabetes mellitus for more than 10 years, presence of diabetes-related complications (excluding nephropathy), hypertension and chronic lung disease as an additional chronic disease. found to have. The rates of those who thought about getting vaccinated after the information about the vaccines were found to be COVID-19 66.3%, Influenza 76.8%, and Pneumococcal 73.3%, respectively. Vaccination status of patients with diabetes should be questioned during their application to family health centers or during their follow-up, and the problems that may develop if they are not vaccinated should be explained and the importance of vaccines should be emphasized. Studies should be carried out in primary care and multicenter to determine the recommended vaccination rates of patients with diabetes mellitus. Family physicians, who have a mission of preventive medicine, should take responsibility to increase the vaccination rates of the patients, and the factors affecting these should be determined in order to increase the awareness of the patients and the vaccination rates.