Okul öncesi öğretmenlerine yönelik mesleki gelişim programı: Riskli oyun ile ilgili anlayış geliştirme

Abstract

Çocuklarla düzenli olarak ve nitelikli bir şekilde önemli miktarlarda zaman geçiren okul öncesi öğretmenlerinin, riskli oyunun yararlarının farkında olmaları ve çocukların gelişimini destekleyen ortam ve fırsatlar sunmaları en önemli sorumlulukları arasındadır. Bu doğrultuda, çocukların oyunlarında riskler alabilmesinin, risk yönetimi becerisini kazanabilmesinin ve özgürce sınırlarını keşfedebilmesinin özellikle okul öncesi öğretmenlerinin riskli oyunların önemi ve gerekliliğine yönelik anlayışlarının geliştirilmesi ile sağlanabileceği söylenebilir. Bu çalışmada, araştırmacı tarafından hazırlanan “Riskli Oyun Mesleki Gelişim Programı (ROMGP)” ile çocukların oyunlarında önemli etkileri olan, ebeveynler ile yakın ilişkileri aracılığıyla çocukların riskli oyunlarını desteklemede kilit rol oynayan okul öncesi öğretmenlerinin, riskli oyuna yönelik anlayışlarının geliştirilmesi amaçlanmıştır. Bu amaçla, ROMGP uygulamasının etkililiği incelenmiş ve program uygulamaları sırasında katılımcıların riskli oyuna ilişkin anlayışlarının gelişimi ayrıntılı bir şekilde ortaya konmuştur. Araştırmada, nitel ve nicel veri toplama yöntemlerinin bir arada kullanıldığı iç içe karma desen kullanılmıştır. Çalışma kapsamında nicel veriler, elde edilen nitel verileri tamamlaması amacıyla toplanan ikincil veri kaynakları olarak belirlenmiştir. ROMGP ortalama 130 dakikalık 12 oturumdan ve 4 modülden oluşan bir mesleki gelişim programdır. Mesleki gelişim programı UbD (Understanding by Design – Tasarım Yoluyla Anlama) Geriye Doğru Tasarıma göre hazırlanmıştır. Buna göre, ilk olarak modül hedefleri, sonrasında değerlendirme kanıtları ve son olarak modül içerikleri belirlenmiş ve oturumlar planlanmıştır. Eğitimin birinci modülünde temel kavramlar, ikinci modülünde riskli oyunları etkileyen faktörler, üçüncü modülünde risk yönetimi ve dördüncü modülünde ise genel değerlendirmeye yönelik uygulamalara yer verilmiştir. ROMGP uygulamalarında, çocukların riskli oyunlarını tanıma, riskli oyunun gelişimsel faydalarını anlama, riskli oyuna ix etki eden faktörlerin farkına varma, öğretmen yaklaşımının riskli oyun açısından önemini anlama ve risk yönetimi yapabilmeye yönelik kavramsal temeller, kuramsal bakış açıları ve uygulamaya yönelik örnekler sunulmuştur. Veri toplama araçları Genel Bilgi Formu, çalışma kapsamında geçerlik ve güvenirlik çalışması yapılan Oyunlarda Risk Toleransı Ölçeği-Öğretmen Versiyonu (ORTÖ-Ö), Yarı Yapılandırılmış Görüşme Formu, Yansıtıcı Günlük (Araştırmacı-Katılımcı), oturumlarda elde edilen dokümanlar ve Genel Değerlendirme Formu’ndan oluşmaktadır. ROMGP uygulamaları öncesinde ve sonrasında katılımcılarla ORTÖ-Ö uygulamaları ve yarı yapılandırılmış görüşmeler yapılmıştır. Araştırmacı ve katılımcılar ROMGP uygulamaları boyunca, her oturum sonunda yansıtıcı günlük formunu doldurmuştur. Ayrıca, ROMGP oturumlarının video kayıtları, oturumlar sırasında ve arasında yapılan etkinliklerden elde edilen dokümanlar da çalışmanın verilerine eklenmiştir. ROMGP oturumları sonunda katılımcılar Genel Değerlendirme Formunu doldurmuştur. Çalışma kapsamında çoklu veri toplama yöntemlerinin kullanılması birden fazla veri analizi yöntemi kullanılması sonucunu doğurmuştur. Araştırmada elde edilen nitel veriler, yorumlayıcı perspektif ile analiz edilirken; ORTÖ-Ö’den elde edilen veriler Rasch analizi ve Mann Whitney-U testi kullanılarak analiz edilmiştir. Ayrıca, katılımcılara ilişkin demografik bilgiler ve genel değerlendirme formundan elde edilen bilgilerin frekans değerlerinden oluşan betimleyici istatistikleri hesaplanmıştır. Yapılan yorumlayıcı analizler sonucunda beş kategori ortaya çıkmıştır: Riskli oyun tanımları, riskli oyunun yararları, riskli oyunu etkileyen faktörler, risk yönetimi ve mesleki gelişim programı kategorileri elde edilmiştir. “Riskli oyun tanımları” kategorisine yönelik “oyun” ve “riskli oyun” alt kategorilerine ulaşılmıştır. “Riskli oyunları etkileyen faktörler” kategorisinde “aile”, “okul idaresi ve yasal düzenlemeler”, “çocuk”, “fiziksel ortam” ve “öğretmen” alt kategorilerine ulaşılmıştır. “Mesleki gelişim programı” kategorisinin “güçlü yönler” ve “geliştirilebilir yönler” olarak iki alt kategorisi belirlenmiştir. Çalışmanın nicel verilerinden elde edilen bulgulara bakıldığında, katılımcıların risk toleransı öntest ve sontest puanları arasında anlamlı fark olduğu görülmüştür (u= 20; p<.05). Katılımcıların ORTÖ-Ö’den aldıkları risk toleransı öntest puanların ortalaması -0.880 iken sontest puanlarının ortalamasının 0.831 olduğu görülmüştür. Bu bulgu katılımcıların eğitim sonrasında risk toleranslarının daha yüksek olduğunu göstermiştir. Genel değerlendirme formundan elde edilen veriler incelendiğinde katılımcıların eğitimin uygulayıcısına, içeriğine ve etkililiğine ilişkin görüşlerinin olumlu olduğu görülmüştür. Ek olarak, katılımcıların içeriğe yönelik bilgi düzeylerinin eğitim sonrasında arttığı belirlenmiştir. Çalışmadan elde edilen bulgular ilgili alan yazın ışığında tartışılmış ve ardından araştırmacılara ve uygulayıcılara yönelik öneriler geliştirilmiştir.

Awareness of the risky play benefits and providing environments and opportunities that support children's development are among the essential responsibilities of preschool teachers, who regularly spend significant amounts of time with children. Children can take risks in their play, acquire risk management skills and explore their limits freely by developing preschool teachers’ understanding of the importance and necessity of risky play. This study aimed to develop preschool teachers’ understanding of risky play, who have essential effects on children's play and has a crucial role in supporting children's risky play through their close relationships with parents, with the "Risky Play Professional Development Program (ROMGP)" prepared by the researcher. For this purpose, the effectiveness of the ROMGP implementation was examined, and the development of the participants' understanding of risky play during the program implementations was presented in detail. The research used a mixed design in which qualitative and quantitative data collection methods were used together. Within the scope of the study, quantitative data were determined as secondary data sources collected to complement the qualitative data obtained. The ROMGP is a professional development (PD) program consisting of four modules and 12 sessions with an average of 130 minutes. The PD program was prepared according to UbD (Understanding by Design) Backward Design. Accordingly, the module objectives, the evaluation evidence, and the modules' contents were determined, and the sessions were planned. The first module of the PD contained fundamental concepts. In the second module, the factors affecting risky play are covered. In the third module, risk management, and the fourth module, applications for general evaluation were included. The ROMGP practices consisted of conceptual foundations, theoretical perspectives, and practical examples presented for recognizing children's risky play, understanding the developmental benefits of xii risky play, being aware of the factors affecting risky play, and understanding the importance of teachers' approach in terms of risky play and risk management. Data collection tools consisted of General Information Form, Risk Tolerance Scale-Teacher Version (T-TRiPS [ORTÖ-Ö in Turkish]), Semi-Structured Interview Form, Reflective Diary (Researcher-Participant), documents obtained from the sessions, and General Evaluation Form. The ORTÖ-Ö and semi-structured interviews were conducted with the participants before and after the ROMGP implementations. The researcher and participants filled out the reflective diary form at the end of each session throughout the ROMGP. In addition, the video recordings of the ROMGP sessions and the documents obtained from the activities during and between the sessions were added to the study's data. Participants completed the General Evaluation Form at the end of the ROMGP sessions. The use of multiple data collection methods within the scope of the study resulted in the use of multiple data analysis methods. While the qualitative data were analyzed with an interpretive perspective, the data obtained from ORTÖ-Ö were analyzed using Rasch analysis and the Mann Whitney-U test. In addition, descriptive statistics consisting of the demographic information of the participants and the frequency values of the data obtained from the general evaluation form were calculated. As a result of the interpretative analysis, five categories emerged: definitions of risky play, benefits of risky play, factors affecting risky play, risk management, and PD program categories. The sub-categories of "play" and "risky play" were reached for the " definitions of risky play" category. In the category of "factors affecting risky play", sub-categories of "family", "school administration and legal regulations", "child", "physical environment," and "teacher" were reached. Two sub-categories of the “PD program” category were determined as “strengths” and “improvement aspects”. Considering the results of the quantitative data, it was seen that there was a significant difference between the risk tolerance pretest and posttest scores of the participants (u= 20; p<.05). The average of the posttest scores was 0.831, while the average of the risk tolerance pretest scores of the participants from ORTÖ-Ö was -0.880. This finding showed that the participants had higher risk tolerance after the PD. According to the data from the general evaluation form, the participants' opinions about the practitioner, content, and effectiveness of the PD were positive. In addition, it was determined that the knowledge level of the participants about the content increased after the training. The results were discussed in light of the relevant literature, and recommendations for researchers and practitioners were developed.