İmlâ Kılavuzu (Spelling Guide), Yazım Kılavuzu (Spelling Guide)

Abstract

Bu çalışmada yazım kılavuzu kavramı ele alınarak şimdiye dek kılavuzlara verilen adlar üzerinde durulacak ve bu adların hangi dilden Türkçeye geçtiği, yapısının ne olduğu, hangi anlama geldiği, kılavuzun işlevini yansıtıp yansıtmadığı gibi konular araştırılacaktır. Bu amaçla imla, lügat, yazım, kılavuz sözcükleri kaynaklar taranarak açıklanmaya çalışılacaktır. Araştırmada tarama yöntemi kullanılmıştır. Bir dilin sözcüklerinin belli kurallarla yazıya geçirilmesine yazım; yazıya geçirilirken ses, biçim, köken, gelenek gibi ölçütlere göre oluşturulan ve uyulan kurallara ise yazım bilgisi denir. Yazımı düzenlemek için hazırlanan yapıta da yazım kılavuzu adı verilir. Bu konuda 1928’de İmlâ Lûgati; 1941’de İmlâ Kılavuzu; 1965’te Yeni İmlâ Kılavuzu çıkarılmıştır. 1970’te ise yapıtın adı Yeni Yazım (İmlâ) Kılavuzu olarak değiştirilmiş ve 1973’te Yeni Yazım Kılavuzu adını almıştır. 1985’te İmlâ Kılavuzu; 2005’te Yazım Kılavuzu adıyla yayımlanmıştır. İmla, kök, türev ve anlam bakımından tartışmalı bir sözcüktür. İmla, kök-türev ilişkisi bakımından bütünlük sağlamadığı gibi üçüzlü kökünün ne olduğu da belirli değildir. Türkçenin ilk yazım kılavuzu olan İmlâ Lûgati’nde sözcükler, belli bir sıraya göre dizilerek düzenlenmiş olduğundan “lügat” sözüyle adlandırılması uygun görülmüştür. İmla teriminin hem yabancı bir sözcük olması, hem de kök, türev ve anlam bakımından açık olmaması, kullanıcıları Türkçe bir karşılık aramaya yöneltmiştir. Türkçe yaz eylem köküne, eylemden ad yapma eki -ım getirilerek yazım sözcüğü türetilmiştir. Böylece ‘İmlâ Lûgati’, ‘İmlâ Kılavuzu’, ‘Yazım Kılavuzu’ gelişimiyle kavram Türkçeleştirilmiştir