İşgücü Talebinde Göçmen Emeğinin Yeri: Denizli İli Örneği

Abstract

1980’lerden itibaren küresel piyasalara eklemlenen Denizli sanayisi, Türkiye’nin önemli merkezlerinden biridir. Sektörel bazda dağılımı incelendiğinde, kentteki iş yerlerinin yaklaşık yarısının imalat sektöründe yer aldığı görülmektedir ve bu alanda başı çeken alt sektörler ise tekstil, mermer ve gıda olarak karşımıza çıkmaktadır. Diğer taraftan bu sektörler Denizli’de kayıt dışı istihdamın ve işgücü devir oranlarının yüksek olduğu alanlardır. Kent, aynı zamanda yoğun bir göçmen nüfusa sahiptir. İşverenler, göçmen emeğinin toplumsal bütünleşmesinde önemli bir role sahiptir, ancak bu konu literatürde çok az ilgi görmüştür. İşverenler, çalışma koşullarına (ücretler, çalışma saatleri, sosyal güvence, işçi sağlığı ve iş güvenliği vb.) tek taraflı olarak karar verirken; göçmen işçiler genelde kolaylıkla kontrol edilebilir ve sömürüye açıktırlar, kayıt dışı ve kötü çalışma koşulları karşısında direnç gösteremezler. Bu çalışma, Denizli’deki işverenlerin yabancı göçmen işgücüne karşı bakış açılarını ortaya koymayı amaçlamaktadır. Çalışmada nicel ve nitel araştırma yöntemleri bir arada kullanılmıştır. Bu bağlamda; 250 işveren ile anket uygulaması yapılmış, 15 işveren ile derinlemesine mülakat tekniği kullanılarak görüşülmüştür. İşveren veya işveren temsilcilerine yöneltilen soru formunda, iş yerine ilişkin bilgiler, açık işler, işgücü temininde karşılaşılan zorluklar, yabancı işçi çalıştırma durumları, yabancı işçi çalıştırmak için hangi teşviklere ihtiyaç duydukları gibi bilgileri ortaya çıkartacak sorular yer almıştır. Alan araştırması sonuçlarına göre; Denizli işgücü piyasasının talep yönlü çeşitli ihtiyaçlarının olduğu ve farklı niteliklerde açık işlerin bulunduğu görülmüştür. Diğer taraftan, iş yeri sahibi katılımcılar ile işveren ve işveren temsilcilerinin yabancı göçmen işgücüne karşı mesafeli ve önyargılı oldukları ortaya çıkmıştır. Bu önyargının sebebi; baskın milliyetçi ve ‘memleketçi’ duygular, dil sorunu, güven sorunu ve çalışma izni almanın zorluğu gibi etkenlerdir. Ancak buna karşın, Denizli’de yabancı işçilerin kayıt dışı bir biçimde istihdam edildikleri görülmektedir. Bu araştırma, Denizli’de yabancı göçmen işçilere karşı beslenen önyargıların kırılmasını ve göçmen işçilerin kente ve işgücü piyasasına entegre olabilmelerini sağlayacak sosyal politikalara ihtiyaç duyulduğunu göstermiştir.