Denizli merkez ilçelerinde Aile Sağlığı Merkezlerine başvuranlarda covid-19’a yönelik bilgi durumu ve ilişkili faktörler

Abstract

Çin’de 2019 yılının sonunda ortaya çıkan yeni Koranavirüs türü SARS-CoV-2 olarak adlandırılmış ve hastalığının ismine de Yeni Koronavirüs Hastalığı (COVID-19) adı verilmiştir. COVID-19, asemptomatik vakadan hafif ve orta derecede solunum yolu enfeksiyonu ile ağır bakım gerektiren hastalığa yol açabilen geniş bir spektrumda seyretmekte ve solunum yolu ve damlacık yoluyla bulaşmaktadır. COVID-19, 2023 yılı itibari ile 600 milyondan fazla insanı etkilemiş olup altı milyondan fazla kişi hastalık nedeniyle hayatını kaybetmiştir. Pandemiye dönüşen bu hastalığa yönelik olarak Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) tarafından 11 Mart 2020’de Halk Sağlığı Acil Durumu ilan edilmiş ve ardından dünyada ve Türkiye'de hastalığa yönelik çeşitli önlemler alınmıştır. COVID-19 hastalığının hızlı bir şekilde pandemiye dönüşümü, insanları yeni virüs hakkında bilgi edinmeye, uygulama ve davranışlarını hızlı bir şekilde değiştirmeye zorlamıştır ve bununla birlikte bir infodemi salgını da ortaya çıkmıştır. Salgın yönetiminde, insanların mevcut kontrol önlemlerine bağlılıkları esas olup hastalığa karşı bilgi, tutum ve davranış özellikleri ile yeterli düzeyde sağlık okuryazarlığının (SOY) da bulunması da bu başarıya büyük ölçüde katkı sağlamaktadır. Araştırmanın amacı bireylerin COVID-19’a yönelik bilgi düzeylerini sorgulamak ve çeşitli faktörlerle ilişkisini incelemektir. Kesitsel tipteki araştırmanın evrenini Denizli merkez ilçelerindeki Aile Sağlığı Merkezlerine başvuran kişiler oluşturmaktadır. Katılımcılara uygulanan anket formunda sosyodemografik özelliklerin ile sağlık özelliklerinin sorgulanmıştır. SOY düzeyini tespit etmek için Türkiye Sağlık Okuryazarlığı Ölçeği-32(TSOY-32) kullanılmıştır. COVID-19’a Yönelik Bilgi, Tutum ve Davranış Ölçeği’nin ilk 12 maddelik bilgiye yönelik sorularıyla COVID-19 hastalığına yönelik bilgi düzeyi saptanmıştır. Tanımlayıcı istatistikler sayı, yüzde, ortalama, standart sapma, ortanca, en küçük ve en büyük değerler ile verilmiş; sürekli değişkenlerin karşılaştırılmasında Mann-Whitney U ve Kruskal Wallis testleri kullanılmıştır. COVID-19'a yönelik bilgi düzeyine etki eden faktörleri saptamak için çoklu doğrusal regresyon analizi (backward) yapılmıştır.Araştırmada 565 kişiye ulaşılmıştır. COVID-19 ile ilgili bilgi sorularına toplam doğru yanıt verilme yüzdesi %74,6; puan ortalaması da 8,95±1,75'tir. COVID-19'a yönelik bilgi puanı en uzun yaşadığı yerleşim birimi kentsel bölge olanlarda (B=0,690 %95 GA=0,322-1,058 p<0,001), birinci derece yakınında herhangi bir kronik hastalık varlığı bulunanlarda (B=0,420 %95 GA=0,162-0,679 p=0,001), düzenli olarak gazete veya kitap okuyanlarda (B=1,210 %95 GA=0,922-1,498 p<0,001) ve Yeterli ya da Mükemmel SOY'u bulunanlarda (B=0,566 %95 GA=0,290-0,842 p<0,001) yüksek olarak bulunmuştur. Katılımcıların COVID-19 hastalığına yönelik bilgi düzeyleri orta düzeyde bulunmuş olmasına karşın, önceki araştırmalara kıyasla genel olarak düşük saptanmıştır. Salgın hastalıklar ve pandemilerle mücadele etmek için düşük bilgi seviyesi yönünden dezavantajlı gruplara yönelik araştırmalar ve müdahaleler planlanmalıdır.

The new coronavirus strain that emerged in China at the end of 2019 has been named SARS-CoV-2 and the disease has been named Novel Coronavirus Disease (COVID-19). COVID-19 is transmitted through respiratory and droplet transmission, with a wide spectrum of cases ranging from asymptomatic to mild to moderate respiratory infections and severe care-demanding illnesses. As of 2023, COVID-19 has affected more than 600 million people and more than six million people have died due to the disease. A public health emergency of international concern was declared by the World Health Organization (WHO) on 11 March 2020 for this disease, which has turned into a pandemic, and various measures have been taken in the world and in Turkey. The rapid transformation of COVID-19 into a pandemic has forced people to learn about the new virus and quickly change their practices and behaviors, and with it an outbreak of infodemic. In pandemic management, people's adherence to existing control measures is essential, and adequate levels of health literacy (HL) along with knowledge, attitudes and behaviors towards the disease contribute greatly to this success. The aim of the study was to query the knowledge levels of individuals about COVID-19 and to evaluate the relationship with various factors. The population of the cross-sectional study consists of people who applied to Family Health Centers in the central districts of Denizli. In the questionnaire form applied to the participants, sociodemographic and health characteristics were questioned. Turkey Health Literacy Scale-32 (TSOY-32) was used to determine the level of HL. The level of knowledge about COVID-19 disease was determined with the first 12 items of the Knowledge, Attitude and Behavior Scale Towards COVID-19. Descriptive statistics were given as frequencies, percentage, mean, standard deviation, median, minimum, and maximum values. Mann-Whitney U and Kruskal Wallis tests were used to compare continuous variables. Multiple linear regression analysis (backward) was performed to determine the factors affecting the level of knowledge about COVID-19. In this study, 565 people were reached. The total percentage of correct answers to the information level about COVID-19 was 74.6% and the mean score was 8.95±1.75. The knowledge score for COVID-19 was highest among those whose longest living unit was in an urban area (B=0.690 95% CI=0.322-1.058 p<0.001), and among those who had a first-degree relative with any chronic disease (B=0, 420 95% CI=0.162-0.679 p=0.001), those who regularly read newspapers or books (B=1.210 95% CI=0.922-1.498 p<0.001), and those with adequate or excellent HL (B=0.566 95% CI=0.290-0.842 p<0.001). Although the participants' level of knowledge about COVID-19 was found to be moderate, it was generally low compared to previous studies. In order to challenge epidemics and pandemics, research and interventions should be planned for disadvantaged groups in terms of low knowledge level.