Yeşil bütçeleme yaklaşımı ve performans esaslı program bütçe uygulaması: Türkiye için bir değerlendirme

Abstract

İklim değişikliği nedeniyle ortaya çıkan çevresel, ekonomik ve toplumsal olumsuzluklar uzun süredir çözüme kavuşturulması arzulanan bir meseledir. İklim değişikliği sürecini yavaşlatmak ve sebep olduğu negatif etkileri en aza indirmek için hem küresel hem de ulusal düzeyde birçok politika hayata geçirilmektedir. Yeşil bütçeleme yaklaşımı da iklim değişikliği ve neden olduğu olumsuz etkilerle mücadele etmek amacıyla kullanılan ve kamu kesimi iklim politikalarının kamu bütçeleri aracılığıyla uygulanmasını hedefleyen bir bütçeleme yaklaşımıdır. Bu tez çalışması kapsamında yeşil bütçeleme yaklaşımı; gelişim süreci, kapsamı ve kullandığı araçlar çerçevesinde açıklanarak, yeşil bütçeleme yaklaşımını benimseyen ülkelerdeki uygulama örneklerine yer verilmiştir. Bu bilgiler ışığında Türkiye’de uygulanmakta olan performans esaslı program bütçe sistemi ile yeşil bütçeleme yaklaşımı arasındaki ilişki değerlendirilerek, yaklaşımın Türkiye’de uygulanabilirliği incelenmiş ve önerilerde bulunulmuştur. Bu doğrultuda Türkiye’de yeşil bütçeleme yaklaşımının uygulanabilmesi için merkezi yönetim bütçesinde yer alan bütçe programlarının çevresel öncelikleri, sürdürülebilir kalkınma hedeflerini ve iklim değişikliği ile mücadele politikalarını içinde barındıracak şekilde düzenlenmesi gerektiği sonucuna ulaşılmıştır. Aynı zamanda yeşil bütçeleme yaklaşımı araçlarından olan kamu harcamalarının ve kamu gelirlerinin çevresel etkilerinin değerlendirilmesi, kamu mali yönetiminde iklim ve çevre odaklı bir bakış açısının benimsenmesi ve kamu kesimi iklim politikalarının izlenmesi, raporlanması ve denetlenmesini sağlayacak bağımsız bir denetim mekanizmasına ihtiyaç duyulduğu görülmüştür.

The environmental, economic and social problems caused by climate change have long been a long-standing concern. Many policies are being implemented at both global and national levels to minimize climate change and its negative impacts. Green budgeting approach is a budgeting approach that is used to combat climate change and its negative impacts and aims to implement public sector climate policies through public budgets. Within the scope of this thesis, firstly, the green budgeting approach is explained within the framework of its development process, scope and the tools it uses. Subsequently, examples of the green budgeting approach in selected countries are presented. In the light of this information, the relationship between the performance-based program budget system being implemented in Turkey and the green budgeting approach is evaluated. In the last stage, the applicability of the approach in Turkey is assessed and recommendations are made. In this respect, it is concluded that in order to implement the green budgeting approach in Turkey, budget programs in the central government budget should be arranged in a way to include environmental priorities, sustainable development goals and policies to combat climate change. At the same time, it is necessary to evaluate the environmental impacts of public expenditures and public revenues, which are among the tools of the green budgeting approach. Furthermore, there is a need to adopt a climate and environment-oriented perspective in public financial management and an independent audit mechanism to monitor, report and audit public sector climate policies.