Eski Anadolu Türkçesinde olay kipliği

Abstract

Bu çalışmanın amacı Batı Türk yazı dilinin oluşum aşamasındaki ilk devre olan Eski Anadolu Türkçesine ait metinlerde olay kipliği ifade etmenin araçlarını ayrıntılı şekilde ortaya koymak ve bugüne kadar yapılan sınıflandırmalara Eski Anadolu Türkçesinin imkanları göz önüne alınarak katkıda bulunmaktır. Çalışmada Eski Anadolu Türkçesi dönemine ait on üç metinden oluşan örneklem, Palmer’ın (2001) olay kipliği kurgusu temel alınarak semantik ve pragmatik bakış açısıyla incelenmiştir. Çalışma dört bölümden oluşmaktadır. Birinci bölüm çalışmanın konusu, amaç ve hedefleri, tespit edilen sorun, kapsam ve veri kaynakları ile yöntemi hakkında bilgi vermeyi amaçlamaktadır. İkinci bölüm kiplik kavramının tanımlanması ve olay kipliği sınıflandırması üzerinde durarak kiplikle ilgili bazı temel kavramların açıklanmasını içerir. Üçüncü bölüm Eski Anadolu Türkçesinde yükümlülük kipliği üzerine incelemeyi oluşturur. Bu bölümde yükümlülük kipliğinin alt kategorileri olan emir kipliği, istek kipliği, yalvarma kipliği, gereklilik kipliği ve yönlendirme kipliği ile ilgili teorik çerçeve açıklanmış ve taranan metinlerden hareketle Eski Anadolu Türkçesinde bu kiplik kategorilerini işaretleyen dil bilgisi unsurları gösterilmiştir. Çalışmanın dördüncü bölümü Eski Anadolu Türkçesinde içedim kipliği üzerine incelemeyi oluşturur. Bu bölümde içedim kipliğinin alt kategorileri olan dilek kipliği, üstlenme kipliği ve yeterlilik kipliği ile ilgili teorik çerçeve açıklanmış ve taranan metinlerden hareketle Eski Anadolu Türkçesinde bu kiplik kategorilerini işaretleyen dil bilgisi unsurları gösterilmiştir.

The purpose of this study is to examine linguistic devices that are expressing event modality in a historical era of Turkish language called Old Anatolian Turkish between XIII. – XV. century and contribute to the existing classification attempts with obtained new data. Study sample contains thirteen manuscripts from said era. We have inspected those manuscripts considering the classification attempt in Palmer 2001 with a semantic-pragmatic approach. Study contains four sections. First section is a mere introduction to the study including the topic, scope, study sample, goals and the methodology. Second section introduces basic notions of modality including but not limited to previous definitions and classification attempts. Third section includes semantic-pragmatic analysis and suggested theoretical framework of deontic modality in Old Anatolian Turkish with sub-categories as command modality, request modality, begging modality, obligative modality and symbouletic modality in addition to analysis of linguistic devices to express such modal categories. Forth section includes semantic-pragmatic analysis and suggested framework of dynamic modality in Old Anatolian Turkish with sub-categories as volitive, voluntative and abilitive modalities in addition to analysis of linguistic devices to express such modal categories.